رشد معنوی در اخلاق و عرفان شیعه

محیط خانه مکتب انسان سازى‏

اشاره: محیط خانه مى تواند محلى براى عروج و سلوک و تکامل مرد و زن باشد مخصوصاً اگر سعه‏ صدر داشته باشیم زیرا تکرار و پافشارى و اصرار، تأثیر بسزا و عجیبى دارد. حرف مؤثر است، ولى عملى تأثیر کامل و مطلوب مى گذارد. اگر کسى بار اوّل از نصیحت متنبّه نشود سرانجام در اثر تکرار و پافشارى زیاد متنبّه خواهد شد و این …

چگونگى تأثیر «عمل» در «اخلاق» در روایات اسلامى‏

 اشاره: یکی از مباحث بسیار مهم علم اخلاق، تأثیر متقابل عمل و اخلاق و رابطه این دو با یکدیگر است. درست است که اعمال انسان از اخلاق او سرچشمه می گیرد به طوری که اعمال و رفتارهای انسان ثمره خلق و خوی درونی اوست؛ ولی از سوی دیگر، اعمال انسان نیز به نوبه خود به اخلاق او شکل می دهد؛ یعنی، تکرار یک عمل خوب یا بد، تدری…

زهد و رغبت

اشاره: زهد یکی از فضایل اخلاقی است و مورد تشویق روایات اهل بیت (علیهم السلام) است، زهد این است که انسان با این که طبعا به چیزی رغبت دارد، به خاطر داشتن هدف بالاتر، از آن صرف نظر کند و در فکر تامین هدف بالاتر باشد. یعنی انسان در عین این که قدرت و امکان آن را دارد که لباس خوب و غذای لذیذ و مسکن عالی و…

خلوص عمل

اشاره: کار و عمل با انگیزه های مختلف انجام می گیرد. برخی با انگیزه به دست آوردن، برخی برای به دست آوردن پول، برخی برای شهرت و معروفیت مشغول فعالیت می شوند که اینگونه انگیزه ها با اخلاص در عمل قابل جمع نیست. برخی برای خدمت به خانواده و  مردم  مشغول کار و خدمت گذاری می شوند. این انگیزه ها به خودی خود خوب هستن…

مشارطه، مراقبه، محاسبه برای اصلاح نفوس

اشاره: تهذیب نفس و اصلاح آن بر طبق شریعت محمّدی ‏‏(صلی الله علیه و آله)‏‏ همواره مورد توجه عالمان‏‎ ‎‏اخلاق و عرفان بوده و هست. عالمان بصیرت یافته و بهره مند از علم نافع، به یقین‏‎ ‎‏دریافته اند که رسولان الهی، از آدم تا محمّد (‏‏علیهم السلام‏‏) و اوصیای الهی، از شیث تا مهدی (علیهم السلام)‏‎ ‎‏مردم …

بى خبرى از خویشتن و شرایط اصلاح نفس

اشاره: یکى از نواقص بزرگ و جبران ناپذیر اخلاقى انسان، بى خبرى از عیوب خویشتن است، غالب گمراهیها و تباهیها ناشى از جهل و ناآگاهى است چه بسا صفات و ملکات ناپسندى که در اثر غفلت در خانه دل مسکن می گزینند و اساس بدبختى آدمى را پى ریزى می کنند هنگامى که انسان بنده جهل خویشتن میشود روح فضیلت در وجودش می میرد…

راه و مسیر رشد انسان از دیدگاه قرآن

اشاره:  ادیان و فرقه های مختلف مدعی هستند که راه رشد را به انسان نشان داده و انان ره به درجه کمال می رسانند.  به خصوص فرقه های صوفیه و عرفانهای کاذب در این حوزه  بیشتر فعالیت دارند اما غافل از آنکه راه رسیدن به خداوند را باید خود خدا به بشریت نشان بدهد. هیچ کسی راه رسیدن به خدا را بدون هدایت آسمانی و الهی نمی…

مبانی و شاخص های رشد معنوی انسان در قرآن

اشاره: یکی از موضوعات محوری در قرآن انسان است ک از استعدادها و امتیازهایی برخوردار است. این وجوه ممتاز به ساحت معنوی او معطوف است. پیش فرض بنیادین در تحلیل شاخص های رشد انسانی و معنوی الگوی رفتاری اسوه های قرآنی است. پیامبران به مثابه انسان های رشدیافته شاخص هایی چون خردورزی، ایمان، شرح صدر، و... بود…

تشویق به انجام کار پسندیده و اداى امانت‏.

اشاره: خداوند متعال در آیه یک صد و نود و هشتم سوره هفتم (اعراف) فرموده است «بگیر عفو را و امر کن به کار پسندیده و روى برگردان از نادانان.» و در آیه هفتاد و هشتم سوره بیست و هشتم (قصص) فرموده است «و نیکى کن همان گونه که خداوند بر تو نیکى فرموده است.» امام صادق (علیه السّلام) فرموده است، خدا رحمت کند…

رابطه عمل و اخلاق

درست است که اعمال انسان از اخلاق او سرچشمه مى گیرد و خلق و خوهاى درونى در لا به لاى اخلاق نمایان مى شود، به طورى که مى توان گفت، اعمال و رفتارهاى انسان ثمره خلق و خوى درونى اوست؛ ولى ازسوى دیگر، اعمال انسان نیز به نوبه خود به اخلاق او شکل مى دهد؛ یعنى، تکرار یک عمل خوب یا بد، تدریجاً تبدیل به یک حالت درون…

فضیلت مساجد.

  اشاره: مَسْجد، مکانی خاص در اسلام برای عبادت خدا که ممکن است ساختمان یا زمین باشد. مسجد قبا نخستین مسجدی است که در اسلام ساخته شد. در شریعت اسلامی، مسجد آداب و احکامی ویژه دارد. از مسجد غالباً برای عبادت جمعی و فعالیت‌های دینی گروهی استفاده می‌شود و مهم‌ترین عبادتی که در آن به جا می‌آورند، نماز ج…

حضور سالک در محضر حق تعالى

چون سالک الى اللّه خود را حاضر در محضر مقدّس حق جلّ و علا دید، بلکه باطن و ظاهر و سرّ و علن خود را عین حضور یافت، چنانچه از کافى و توحید روایت شده که حضرت صادق علیه السّلام فرمود: انّ روح المؤمن لاشدّ اتّصالا بروح اللّه من اتّصال شعاع الشّمس بها.[۱] بلکه به برهان قوى متین در علوم عالیه پیوسته است که جمیع…

تخیّلات، وسوسه ها و افکار شیطانى مانع توبه

توبه در درگاه خداوند از اموری است که باعث رشد معنوی در انسان می گردد. از راه کارهاى رسیدن به حالت توبه و نیز حفظ و دوام این حالت، مى توان به دورى از وسوسه ها، خطورات و افکار شیطانى اشاره کرد. در حقیقت اوهام و خیالات شیطانى مانع رسیدن انسان به حالت توبه است و رهایى از آن خیالات واهى، آدمى را به منزل توبه ره…

شکر نعمتها در خانواده

یکی از مراتب رشد معنوی شکر نعمت در برابر کفران است. خداوند تبارک و تعالى مى فرماید: «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ»[۱] «اگر شما، بندگان، شکر گذار نعمتها باشید، بر نعمتهاى شما مى افزاییم و اگر کفران نعمت کنید شما را با عذاب شدید گرفتار مى کنیم.» امّا، «شکر …

دوست بد، محیط بد و مجالس ناباب مانع رشد معنوی

یکى از موانع اصلاح و هدایت آدمى و یکى از عوامل بسیار مؤثّر در ضلالت و گمراهى نوع بشر، همنشینى و معاشرت با رفیق بد و افراد معصیت کار است. محیط زندگى و محیط کار انسان و نیز مجالسى که در آن حضور مى یابد، در رشد معنوى  یا سقوط وى تأثیر به سزایى دارد. اگر محیط، مجالس و افراد تشکیل دهنده آنها از فضائل اخلاق…

عفت مرحله ای از رشد معنوی

عفت عبارت است حاصل شدن حالتى براى نفس و جان آدمى که به وسیله آن از غلبه و تسلّط شهوت جلوگیرى مى‏شود.[۱] و عفیف به با عفت و پاکدامن گفته می شود.[۲] در فضیلت عفت روایاتی نقل شده که به برخی از آنها اشاره می شود: مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ بِإسْنادِهِ عَنْ أبِی جَعْفَرٍ- عَلَیْهِ السَّلامُ- قالَ: «ما مِنْ…