بداخلاقی، صفت ناپسندی است که زندگی انسان را تیره و تار می‌کند. ورود بدخلقی در محیط زندگی خانوادگی، موجب عوارض منفی بی‌شماری می‌گردد که در قالب تندخویی، گرفتگی چهره، بی‌حوصلگی، اخم و بهانه‌گیری نمایان می‌شود. بداخلاقی، یکی از آفات ویرانگر زندگی خانوادگی است.
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«یکی از شاخه‌های سعادت آدمی در زندگی، خوش اخلاقی است و از جمله عوامل شقاوت او، بدخلقی است ». (۱)
آثار بدخلقی
بدخلقی، محیط خانه را به جهنم سوزانی تبدیل می‌کند که ثمره‌ای جز از دست دادن خوشبختی و سعادت افراد خانواده ندارد. اینک برخی از آثار منفی بدخلقی را ذکر می‌کنیم:
۱٫ ضایع شدن شخصیت انسانی
اولین اثر منفی بدخلقی، به طور مستقیم متوجّه شخص بداخلاق می‌گردد. بدین معنی که بداخلاقی، چنان چهره ی زشت و نامطلوبی از انسان ارائه می‌دهد که با مشاهده ی آن، خوبی‌ها، صفات ارزشمند و سایر ارزش‌های اجتماعی او از یاد رفته، شخصیتش ضایع می‌شود و وی در نظر دیگران، خوار و ذلیل می‌گردد.
علی (علیه السلام) می‌فرمایند:
«چه بسا عزیزی که اخلاق بد، مایه ی ذلت و خواری او شده و چه بسا خوار و ذلیل که اخلاق خوب، او را به عزت و بزرگی رسانده است». (۲)
لذا اگر زن و مرد بداخلاق باشند، نمی‌توانند در محیط خانواده، نسبت به هم درک متقابل داشته باشند و به یکدیگر احترام بگذارند. ایجاد ترس و اظطراب و بدخلقی در خانه و محیط کار و زندگی، زمینه ی تفاهم و همدلی و صمیمیت را از بین می‌برد، موجب دوری از مردم می‌شود و در نتیجه آشفتگی روحی و احساس تنهایی و دلهره را همراه دارد.
علی (علیه السلام) می‌فرمایند: « هر کس تندخوی باشد، دور و برش خالی می‌گردد». (۳)
محیط خانواده که محل آرامش زن و مرد است، با بدخلقی یکی از طرفین، اظطراب و دلهره در آن حاکم می‌گردد، تعادل روحی افراد آن به هم می‌خورد و به جای ملاطفت و مهربانی، خشونت در خانواده حاکم می‌گردد.
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «بدترین زنان شما، بدخلق و عبوس است». (۴)
جابر بن عبدالله می‌گوید:
«رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما فرمود: آیا نمی‌خواهید بدترین افراد را به شما معرفی کنم؟ بدترین مرد کسی است که به دیگران با کمال بی‌باکی تهمت زند، ترجیح بدهد تنها غذا بخورد، خیر خوبی خود را از دیگران منع کند، برده ی خود را کتک بزند و آن قدر به همسرش اذیت و آزار برساند که زن از دست شوهر به دیگران پناه ببرد». (۵)
در روایتی دیگر از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که حضرت فرمودند:
«کسی که با بداخلاقی زن خود بسازد، برای هر نوبت صبر، خداوند ثواب صبر ایوب را به او می‌دهد و برای هر روز و شب زن، خداوند به اندازه ی ریگ‌های بیابان گناه می‌نویسد». (۶)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایت دگیری به زن‌ها می‌فرمایند:
«زنی که با مرد خود بداخلاقی کند، اگر روزها روزه‌دار باشد و شب‌ها تا صبح عبادت کند، این زن اهل جهنم است». (۷)
و یا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «اگر بنا باشد شما برای کسی غیر خدا سجده کنید، دستور می‌دادم زن‌ها برای شوهرها سجده کنند.» (۸)
۲٫ از بین رفتن محبت
یکی از آثار دیگر بداخلاقی، کاهش مهر و محبت و از بین رفتن مهربانی و دوستی است. رفتار انسان بداخلاق، برای هیچ کس خوشایند نیست. همه از خوی ناپسند و بدخلقی در عذاب بوده، از آن نفرت دارند.
علی (علیه السلام) می‌فرمایند:
« هر کس بداخلاق باشد، خانواده‌اش از او ناخشنود می‌شوند». (۹)
گاهی تندخویی و بداخلاقی افراد، چنان خسته‌کننده و نفرت‌انگیز است که عده‌ای به انتظار مرگ آنان نشسته و بدین وسیله شاد می‌شوند.
علی (علیه السلام) می‌فرمایند:
«هر کس بداخلاق باشد، مرگش مایه ی شادی می‌گردد». (۱۰)
انتظار یک همسر از همسر خودش، داشتن اخلاق نیکو است که عامل تحکیم خانواده خواهد بود. (۱۱)
این که در روایت نقل شده است که وقتی از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال شد با چه معیار و ملاکی برای فرزندان خود همسر انتخاب کنیم، حضرت فرمودند:
«هر گاه کسی به عنوان خواستگاری نزد شما آمد که اخلاق و دینش مورد رضایت شما است، فوراً دختر خود را به ازدواج او در آورید». (۱۲)
لذا در محاکم قضایی و دادگاه خانواده در مراکز مشاوره، با مراجعینی مواجه می‌شویم که فقط از بداخلاقی همسر خود رنج می‌برند و حتی حاضرند تن به جدایی و طلاق بدهند تا از بدخلقی همسر رهایی یابند، توصیه می‌گردد به خانواده‌های محترم در انتخاب همسر برای فرزندان خود، به این دو ملاک مهم از فرمایشات نبی مکرم اسلام توجه داشته باشند.
مردی به نام حسین بشار می‌گوید: «خدمت حضرت رضا (علیه السلام) نوشتم یکی از بستگانم برای خواستگاری دخترم نزد من آمده است ولی او جوان بداخلاقی است. نظر مبارک شما درباره ی زن دادن به او چیست؟ حضرت رضا (علیه السلام) فرمودند: «اگر بد است به او زن نده». (۱۳)
زندگی مشترک دارای فراز و نشیب‌هایی است که برخورد صحیح با آنها، نیاز به روحیه‌ای قوی و اخلاقی پسندیده دارد. زن و شوهر اگر از این ظرفیت، بهره‌ای نداشته باشند، نمی‌توانند بار سنگین آن را به مقصد برسانند.
پی‌نوشت‌ها
۱٫ مستدرک الوسایل الشیعه، ج ۸ ، ص ۴۴۷٫
۲٫ بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶٫
۳٫ شرح غررالحکم، ج ۵ ، ص ۳۲۵٫
۴٫ مستدرک الوسائل ، ج ۱۴ ، ص ۱۶۵، باب ۶٫
۵٫ اصول کافی، ج ۳، ص ۴۰۰٫
۶٫ وسایل الشیعه ، ج ۷، ص ۱۶٫
۷٫ مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص۲۳۹، باب ۶۱٫
۸٫ مستدرک الوسایل ، ج ۱۴، ص ۲۴۶٫
۹٫ شرح غررالحکم، ج ۵، ص ۳۲۸٫
۱۰٫ شرح غررالحکم، ج ۵، ص ۳۲۸٫
۱۱٫ علیرضا ناصری، محمد حسین منتظری، اخلاق در خانواده، ص ۶۹-۶۷٫
۱۲٫ وسایل الشیعه ، ج ۱۴، ص ۵۱٫
۱۳٫ بحارالانوار، ج ۱۴ ، ص ۵۱٫
منبع مقاله: رفیعی محمدی، علی محمد؛ (۱۳۸۹)، نسیم عشق: عوامل تحکیم و تزلزل خانواده، قم: انتشارات رسول اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم)، چاپ هفتم
راسخون
