پی نوشت:
خداوند متعال در آیات سوم و چهارم سوره دخان چنین فرموده است «ما آن قرآن را در شب فرخنده (قدر) فرستادیم. همانا که ما بیم دهندگانیم. در آن شب هر کارى با حکمت مشخص مىگردد.» گروهى گفتهاند مقصود از آن شب، شب قدر است و گروهى گفتهاند، شب برات است. (یعنى شب نیمه شعبان)[۱] و خداوند متعال در آیه اول سوره قدر فرموده است «ما آن را در شب قدر نازل کردیم.» تا آخر سوره که در باره شب قدر است.
خداوند متعال در کتاب خود، هفت چیز را صفت مبارک (فرخنده) داده است.
مکه را مبارک فرموده است و در آیه نود و ششم سوره آل عمران چنین مىفرماید «نخستین خانه که براى عبادت خلق بنا شده، همان است که در بکه و فرخنده است.» به قرآن هم، مبارک اطلاق شده و در آیه نود و دوم سوره انعام فرموده است «و این قرآن کتابى است که ما آن را نازل کردیم با برکت بسیار.» به عیسى (علیه السّلام) هم، صفت مبارک داده شده و در سوره مریم، آیه سى ام چنین فرموده است «مرا پیامبر قرار داد و هر کجا باشم مبارک گردانید.»
درخت زیتون را هم مبارک نامیده و در آیه سى و پنجم سوره نور فرموده است «مىدرخشد از درخت مبارک زیتون.» سرزمینى که موسى (علیه السّلام) در آن به شرف گفتگو با خداوند رسید، در آیه سى ام سوره قصص، بقعه مبارکه است.
آب باران را هم مبارک نامیده و در آیه ششم سوره قاف فرموده است «و ما از آسمان آب مبارک را نازل کردیم.» گوید (یعنى شیخ صدوق) که بیشتر مشایخ و استادان ما که خداوند از همهشان خشنود باد در این موضوع اتفاق دارند که شب قدر شب بیست و سوم رمضان است.
امام صادق (علیه السّلام) فرموده است، شب قدر آغاز و انجام سال است[۲].
امام کاظم (علیه السّلام) فرموده است، هر کس شب قدر غسل کند و تا طلوع سپیده، شبزندهدارى کند، از گناهان خود بیرون مىرود.
پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرمودهاند: هر کس از روى ایمان و براى رضاى خدا شب قدر را شب زنده دارى و عبادت کند، خداوند خطاهاى گذشتهاش را مىآمرزد و پیامبر (صلّى الله علیه و آله) در عین حال که همواره بر این کار تشویق مىفرمودند، بطور حتم نمىفرمودند، که امشب، شب قدر است[۳].
امام باقر (علیه السّلام) فرموده است، هر کس شب بیست و سوم رمضان را شب زنده دارى کند و صد رکعت نماز در آن بگزارد، خداوند روزى او را در دنیا فراخ مىفرماید و شر کسانى را که با او ستیزه کنند از او کفایت مىفرماید و او را از سوختن در دنیا و زیر آوار ماندن و شر دزدان و جانوران درنده محفوظ مىدارد و بیم نکیر و منکر را از او برطرف مىفرماید و هنگامى که از گور خود بیرون آید پرتو چهرهاش براى همه مردم محشر درخشان است و نامه عملش به دست راست او داده مىشود و براى او آزادى از دوزخ و عبور از پل صراط و امان از عذاب مقرر مىشود و بدون حساب وارد بهشت مىشود و در آن از همنشینان پیامبران و صدیقان و شهیدان و نیکوکاران
خواهد بود که چه نیکو رفیقانى هستند[۴].
امام باقر (علیه السّلام) در یکى از موسمهاى حج چون از عرفات به منى آمدند و وارد مسجد خیف شدند، مردم به حضورشان آمدند و از شب قدر پرسیدند. امام برخاست و پس از حمد و ثناى خداوند چنین فرمود: از من در باره شب قدر پرسیدید، از شما پنهان نمىکنم که من هم نمىدانم کدام شب از رمضان است. ولى بدانید هر کس که ماه رمضان را درک کند و سالم باشد باید روزه بگیرد و بخشى از شب را نماز گزارد و بر نمازهاى واجب خود مواظبت بیشتر کند و به نماز جمعه حاضر شود و بامداد عید فطر در نماز عید شرکت کند. همانا شب قدر را درک و جایزه پروردگار را دریافت کرده است[۵].
امام صادق (علیه السّلام) مىگفته است، خداوند را جایزههایى است که همچون جوایز بندگان نیست.
ابن عباس گفته است، شب قدر از این جهت به قدر موسوم شده است که در آن مقدرات، از آن شب تا سال دیگر تعیین مىشود. از مصیبت و مرگ و روزى و چیزهاى دیگر[۶].
پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرمودهاند: خداوند متعال به من و امتم هدیهیى ارزانى فرموده است که این کرامت را به امتهاى دیگر نداده است. پرسیدند: این چه هدیهیى است؟ فرمودند:
گشودن روزه و شکسته خواندن نماز در سفر و هر کس چنین نکند، همانا هدیه خدا را به او برگردانده است[۷].
امام صادق فرموده است، براى روزه دار دو شادى است: یکى هنگام گشودن روزه و افطار، دیگرى هنگام دیدار خداوند متعال.
پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرمودهاند: خداوند فرموده است، هر کارى که آدمى انجام مىدهد براى خود اوست جز روزه که براى من است و خود پاداش آن را مىدهم (پاداش من داده مىشود) و روزه، روز قیامت سپر بنده مؤمن من است. همان گونه که در دنیا سلاح شما هر یک از شما را حفظ مىکند. و همانا بوى دهان روزهدار در پیشگاه خداوند خوشبوتر از بوى مشک است و روزهدار چون روزه مىگشاید، دو شادى مىیابد:
یکى به خوردن و آشامیدن و دیگرى هنگامى که مرا مىبیند و او را وارد بهشت مىکنم[۸].
پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرمودهاند: روزهدار تا هنگامى که از مسلمانى غیبت نکند، در حال عبادت است، هر چند در بستر خود خوابیده و آرمیده باشد و نیز فرمودهاند هر کس براى خشنودى خداوند یک روز، روزه مستحب بگیرد، آمرزش الهى براى او واجب مىشود[۹].
امام صادق (علیه السّلام) فرموده است هر کس یک روز در گرما روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته بر او مىگمارد که بر چهرهاش دست مىکشند و به او تا هنگام افطار بشارت و مژده مىدهند[۱۰].
و خداوند متعال مىفرماید: چه خوش است بوى دهان تو و روح تو، اى فرشتگان من! گواه باشید که او را آمرزیدم.
امیر المؤمنین على (علیه السّلام) فرموده است، روزه ماه رمضان و سه روز از هر ماه وسوسه سینهها را مىزداید. هر کس سه روز از هر ماه روزه بگیرد، چنان است که تمام سال را روزه گرفته باشد. که خداوند مىفرماید، هر کس کار پسندیدهیى انجام دهد ده برابر آن براى اوست.
پیامبر فرمودهاند: هر چیز را زکاتى است و زکات بدن روزه است[۱۱].
امیر المؤمنین على (علیه السّلام) فرموده است، چه بسیار روزه گیرى که از روزه خود بهرهیى جز تشنگى ندارد و چه بسیار نمازگزارى که از آن بهرهیى جز رنج براى او نیست[۱۲].
امام صادق به محمد بن مسلم فرموده است، اى محمد! چون روزه مىگیرى گوش و چشم و زبان و گوشت و پوست و خون و موى تو روزه بدارد و روزى که روزه مىگیرى چون روزى که روزه نمىگیرى نباشد[۱۳].
و فرموده است همانا روزهگیر شما در باغهاى بهشت مىخرامد و فرشتگان تا هنگام افطار براى او دعا مىکنند.
پیامبر فرمودهاند: خواب روزهدار عبادت و نفس کشیدنش تسبیح است[۱۴].
ابو هریره گفته است، هر کس روز هیجدهم ذى حجه را روزه بگیرد، خداوند براى او پاداش شصت ماه روزه مىنویسد و آن روز غدیر خم است که پیامبر (صلّى الله علیه و آله) دست على (علیه السّلام) را گرفت و به مسلمانان فرمود، آیا من ولى مؤمنان نیستم؟ گفتند، آرى اى رسول خدا چنین است، فرمود هر کس من مولاى اویم، على مولاى اوست. عمر به على (علیه السّلام) گفت، به به اى على که مولاى من و مولاى هر مسلمان شدى و خداوند این آیه (بخشى از آیه سوم سوره مائده) را نازل فرمود که «امروز دین شما را به حد کمال رساندم و نعمت خویش را بر شما تمام کردم.» و از برخى از ائمه نقل شده که فرمودهاند، هر کس روز غدیر خم را روزه بگیرد و آن را مبدل نکند، خداى پاداش روزه دهر براى او مىنویسد[۱۵].
امام صادق فرموده است، هر کس روز بیست و هفتم رجب را روزه بگیرد، خداوند براى او پاداش روزه هفتاد سال مىنویسد[۱۶].
و روایت شده است که روزه آن روز، کفاره شصت ماه روزه است.
روایت شده است، هر کس روز بیست و پنجم ذى قعده را که روز گسترش زمین از زیر کعبه (دحو الارض) است روزه بگیرد، خداوند گناه هفتاد سال او را مىپوشاند[۱۷].
روز هفدهم ربیع الاول که روز ولادت پیامبر (صلّى الله علیه و آله) است، هر کس روزه بگیرد خداوند براى او پاداش شصت سال روزه مىنویسد[۱۸].
پی نوشت:
[۱] . براى اطلاع بیشتر در این مورد به تفسیر تبیان شیخ طوسى، ص ۲۲۲، ج ۹، چاپ نجف و به مجمع البیان شیخ طبرسى، ص ۶۱، ج ۹ و ۱۰، چاپ ۱۳۷۰ ق.، بیروت، مراجعه فرمایید، و براى اطلاع بیشتر از دیگر آیات که فتال نیشابورى اشاره نکرده است به بحث مرحوم علامه مجلسى( رضی الله عنه) در صفحات ۱ و ۲ جلد ۹۷ بحار الانوار، چاپ جدید، مراجعه شود. م.
[۲] . گفتار صدوق و روایت حضرت صادق به نقل از خصال صدوق در بحار الانوار، ص ۱۶، ج ۹۷، آمده است. م.
[۳] . در فضائل الاشهر الثلاثه، صدوق، ص ۱۳۶، ذیل شماره ۱۴۴ با اندک اختلافى آمده است. م.
[۴] . فضائل، ص ۱۳۸، ذیل شماره ۱۴۸ و نیز در وسایل شیخ حر عاملى به نقل از روضه الواعظین آمده است. م.
[۵] . این روایت و توضیح بعدى حضرت صادق در ثواب الاعمال، ص ۸۹، ذیل شماره سوم« فضل شهر رمضان» آمده است. م.
[۶] . نظیر این موضوع در عیون اخبار الرضاى صدوق، ص ۱۸۲، ج ۱، از قول حضرت رضا آمده است. م.
[۷] . به نقل از صفحه ۱۰، جلد اول، خصال صدوق، در صفحه ۳۲۲، جلد ۹۶، بحار الانوار آمده است. م.
[۸] . هر دو روایت به نقل از صفحه ۲۴ جلد اول خصال در صفحه ۲۴۸ و ۲۴۹ جلد ۹۶ بحار الانوار آمده است. م.
[۹] . هر دو روایت به نقل از ثواب الاعمال و امالى صدوق( رضی الله عنه) در صفحه ۲۴۷ همان جلد بحار الانوار آمده است. م.
[۱۰] . همچنان از همان دو کتاب در همان صفحه بحار الانوار، آمده است. م.
[۱۱] . گفتار حضرت امیر در صفحه ۹۷ فضائل الاشهر الثلاثه صدوق و گفتار رسول خدا در صفحه ۷۲ محاسن برقى آمده است. م.
[۱۲] . ذیل شماره ۱۳۸ کلمات قصار امیر المؤمنین( علیه السّلام)، در صفحه ۱۴۴ نهج البلاغه، چاپ آقاى فیض الاسلام، ۱۳۲۸ شمسى، آمده است.
[۱۳] . دو روایت نظیر این، از کتاب فقه الرضا و نوادر در صفحه ۲۹۲ جلد ۹۶ بحار الانوار آمده است. م.
[۱۴] . قرب الاسناد حمیرى، ص ۶۲٫ م.
[۱۵] . صفحه ۲ و ۳ امالى صدوق و دنباله آن در صفحه ۱۰۰ ثواب الاعمال، چاپ استاد محترم آقاى غفارى، آمده است. م.
[۱۶] . هر دو روایت با ذکر سلسله اسناد از امام صادق( علیه السّلام) در صفحات ۲۰ و ۳۹ فضائل الاشهر الثلاثه صدوق و هم در صفحه ۳۲۹ جلد ۷ وسائل الشیعه، چاپ جدید، از کافى و تهذیب هم آمده است. م.
[۱۷] . نظیر این روایت از ثواب الاعمال صدوق، در صفحه ۱۲۲ جلد ۹۷ بحار الانوار، نقل شده است. م.
[۱۸] . در صفحه ۱۲۰ همان جلد بحار الانوار، از کتاب کنز الکراجکى آمده است که پاداش یک سال روزه براى او نوشته مىشود. م.
