اشاره:
محمد بن على بن حمزه طوسى , از اکابر فقهاى امامیه در قرن ششم هجرى مى باشد اهل خراسان است, کنیه اش ابوجعفر ,شهرتش طوسى و به جهت انتساب به ت.أل.یفش , (الوسیله ), نام او را (صاحب الوسیله )نیز گفته اند و چون زندگى او معاصر با شیخ ط.وس.ى ی.ا پس از درگذشت او بوده است , با توجه به جنبه فقاهت , به او ابوجعفر ثانى یا ابوجعفر متأخر نیز گفته اند.
اساتید:
برخى از بزرگان در کتاب خویش او را از شاگردان شیخ طوسى نام برده اند.
تألیفات :
او تألیفات متعددى دارد که صاحب ریحانه الادب برخى از آنها را به این ترتیب ذکر مى کند:
۱ . الثاقب فى المناقب فى المعجزات الباهرات للنبى (صل الله علیه وآله ) و الائمه المعصومین(علیهم السلام) الهداه .
۲ . الرائع فى الشرائع (فقه ).
۳ . الواسطه .
۴ . الوسیله الى نیل الفضیله , که در حدود هشت هزار سطر مى باشد
۵ . نهج العرفان الى هدایه الایمان , بنا بر نظر صاحب ریاض
گفتار بزرگان :
صاحب ریاض در جلد پنجم کتاب خود در مورد او مى گوید : ش.ی.خ ب.زرگ.وار ام.ام ع.ماد الدین ابوجعفر محمد بن على بن حمزه طوسى مشهدى فقیه ب.زرگ.وار و واعظ گرانمایه اى است, و س.پ.س م.ى اف.زای.د: او مشهور به ابوجعفر متأخر مى باشد. و در پایان گفتار خود, درباره او مى گوید : (الثاقب فى المناقب ) او ,کتاب بسیار جالب و منظم در نوع خود مى باشد فضائل , کرامات , معجزات پیامبر اسلام (صل الله علیه وآله ), فاطمه زهرا (علیه السلام) و پ.ی.شوایان معصوم (علیه السلام ) را در آن کتاب نقل کرده است و چون این کتاب با توجه به نگارش آن در اخ.ت.ی.ار محمدون متاخر, (محمد فیض صاحب الوافى , محمد تقى مجلسى صاحب بحار الانوار و م.حمد حر عاملى صاحب الوسائل ) نبوده است نتوانسته اند از آن مطالبى نقل نمایند. مرحوم میرزا محمد باقر موسوى خوانسارى در کتاب شریف روضات , شرح زندگى او را آورده و درباره او مى نویسد : ک.تاب وسیله و واسطه که هر دو از متون فقهى مى باشند, از تألیفات او هستند و خوشبختانه هر دو کتاب تا کنون باقى مانده اند و مورد استناد فقها ما مى باشند . مرحوم طبرسى نویسنده آن را ب.ه ع.ن.وان شیخ بزرگوار و امام علامه فقیه ناصر الشریعه ,حجه الاسلام عماد الدین تعبیر آورده است. از ای.ن س.خن منزلت و اعتبار علمى و اجتماعى او روشن مى گردد و هم ردیف شمرده شدن او با ف.ق.ها و پیشتازانى مانند سلا ر و ابوالصلاح حلبى که هر دو از بزرگترین فقهاى نامدار دوره شیخ ط.وس.ى (اع.لى اللّه مقامه الشریف ) مى باشند, روشن مى گردد و تا حدودى هم عصر و نزدیک به عهد بودن آنان نیز معلوم مى شود.
وفات :
سال وفاتش دقیقا معلوم نیست , شاید در حدود نیمه دوم قرن ششم سال ۵۸۵ هجرى در کربلا فوت نموده باشد و مدفنش در دروازه نجف , در محلى به
نام (بستان ) مى باشد.
