جلسات خانوادگی تشکیل دهید
این نیاز که پدران و مادران باید افرادی مسئول باشند و به هدایت و مراقبت از فرزندان بپردازند، به این نکته اشاره ندارد که والدین باید افرادی مستبد باشند و کلام آنها به عنوان حقیقت محض در نظر گرفته شود و اجرا گردد. پدر و مادر مستبد در واقع افرادی زورگو هستند که با رفتارهای نابجا ممکن است در فرزندان خود ایجاد ترس و رعب نمایند و با این عمل احترام و مهربانی دو جانبه را از دست بدهند. یکی از موارد مهمی که ما والدین باید مد نظر داشته باشیم این است که فرزندانی مسئول و مستقل تربیت کنیم که برای حفظ بقای خود نیازی به ما نداشته باشند. به منظور این کار، باید به آنان استقلال فکری، تصمیم گیری، مسئولیتپذیری در قبال خود و ارتباط و همکاری با دیگران را بیاموزیم.
دیکتاتور نباشید، خانواده را برای تصمیمگیریهای درست تشویق کنید
در جهت ایجاد ارتباطات صمیمانه میان افراد خانواده، یکی از بهترین فرصتها این است که هر یک از اعضای خانواده در جلسات خانوادگی که با برنامه و قاعده ی خاصی صورت میگیرد، شرکت و همکاری داشته باشد. دراین گونه جلسات نظرات افراد به راحتی و در محیطی دوستانه مطرح میگردد و عقاید هر یک از افراد خانواده چه بزرگسال و چه فرزند شنیده میشود و با احترام با آن برخورد میشود، در عین حال به هر یک از اعضای خانواده فرصت مساوی برای بیان عقایدش داده میشود. والدین میتوانند در این جلسات نظر بچهها را خواستار باشند و قوانین جدیدی را در منزل پیاده کرده و یا به اصلاح امور قبلی بپردازند و همچنین مسئولیتها را بر عهده ی افراد خانواده بگذارند. در طول جلسات خانوادگی فرزندان فرصت بیشتری برای تصمیم گیری در مورد امور خانواده دارند که این امر سبب ارتقای مسئولیتها، خویشتن داری و استقلال میگردد. این جلسات فرصتی را جهت بحث و گفتگو پیرامون موارد ضد و نقیض میان اعضای خانواده فراهم میآورد و سبب میشود که افراد خانواده با داشتن روح همکاری به سوی حل این تضادها به بهترین وجه ممکن قدم بردارند و هدف مشترکی را دنبال کنند. همچنین صرف وقت برای یکدیگر، تمرکز روی نیازهای خانواده و همکاری با یکدیگر سبب میشود که خانوادهای متحد و به هم پیوسته به وجود آید.
چرا تشکیل جلسات خانوادگی ضرورت دارد
دو روان شناس به نامهای دان دینکمیر (۱) و گری مک کی (۲) در کتابشان تحت عنوان «تربیت فرزندان مسئولیتپذیر»، بعضی از مقاصد عمومی و کلی را پیرامون ایجاد جلسات خانوادگی مطرح کردهاند. این جلسات حس تعلق و پذیرش را در خانواده ایجاد میکند و همچنین سبب افزایش ارتباطات گشاده و دوستانه در محیط خانواده میگردد. در طی این گفتگوها، اعضای خانواده سعی دارند که فرصتهایی را پیرامون توافق روی قوانین و برنامههای زندگی ایجاد کنند که سبب بهبود همکاری و روابط افراد خانواده گردد و تضادها را از میان بردارد. این جلسات فرصتی است که افراد خانواده روی حوادث و برنامههای قریب الوقوع زندگی به صحبت بنشینند و درگیر برنامهها و فعالیتهایی گردند که تازه و به روز میباشد.
گفتگوها و بحثهای آزاد میان افراد خانواده سبب میشود که صحبتهای هر یک از اعضا شنیده شود و بچهها در تصمیم گیریهای خانواده وارد شوند و نظر هر کس محترم شمرده شود. در جلسات همواره باید روح همکاری و احترام متقابل وجود داشته باشد و چنین جلساتی نباید به صورت رقابتی میان اعضای خانواده و یا ارزیابی قدرت تصمیم گیری والدین در نظر گرفته شود.
جلسات فرصتی را برای انتقاد فراهم می آورد
جلسات انتقادی خانواده باید در محیطی آرام و با خونسردی صورت بگیرد نه در اوقاتی که اعضای خانواده در اوج تضادها و مخالفتها با یکدیگر قرار دارند. حقیقتا این امر سبب میشود که افراد سریعتر و آسانتر به توافق برسند و راهحلهای مثبتی را برای این کشمکشها و عدم توافقها بیابند. تشکیل جلسات خانوادگی حتی سبب میشود که افراد خانواده، این شکایات و انتقادات را تا زمان تشکیل جلسه نادیده بگیرند و منتظر بمانند که در جلسه ی خانوادگی آن را مطرح کنند. رهبر این جلسه باید افرادی را به سوی حل مشکل مورد نظر هدایت کند تا به راه حلهای سودمند و عاقلانه دست پیدا کنند. اگر افراد خانواده در مسیر همکاری همگانی قدم بردارند، در این صورت راهحلها آسانتر پیدا میشود و آسانتر نیز پذیرفته میشود.
شکل و طرح جلسات هر خانوادهای مختص خودش است، راه کارها و اصول خاصی در هر خانوادهای وجود دارد که میتواند سودمند واقع شود. به هر حال هر خانوادهای باید روش خاص خود را امتحان کند و به خاطر بسپارد که کدام شیوه بهتر پاسخگوی مشکل خانواده میباشد. گفتگوهای خانوادگی باید هفتهای یک بار و یا اگر لازم بود بیشتر از یک بار برقرار گردد. در مواردی که بحرانی وجود دارد یا موضوع مهمی مطرح شده است، میتوان جلسات اضطراری برگزار کرد. این جلسات، لحظات خوبی برای به هم پیوستگی اعضای خانواده است که اگر مشکلی وجود دارد دور هم جمع شوند تا به راه حل توافقی مناسبی دست یابند.
معمولا والدین به عنوان رئیس و یا رهبر این جلسات محسوب میشوند اما کودکان هم حق دارند که قبول مسئولیت کنند و جلسه را هدایت نمایند. وظیفه ی رهبر جلسه این است که سر ساعت مقرر گفتگو را آغاز کند و مسئولیت هر یک از اشخاص را مشخص کند، تصمیم بگیرد که چه کسی شروع به صحبت کرده و یا چه کسی ادامه دهد و در نهایت به خانواده کمک کند تا رفع آن مشکل، به کار و گفتگو پیرامون آن مسئله ادامه دهد.
در مورد تصمیمات خانوادگی، رأی گیری مفید است. البته موضوعاتی وجود دارد که در مورد آنها امکان رأی گیری وجود ندارد همچون چند ساعت میتوان تلویزیون تماشا کرد یا تکلیف شب را باید انجام داد یا خیر. به هر جهت در بسیاری از موارد میتوان رأی گیری انجام داد. همچنین طول جلسات خانوادگی متفاوت است و میتواند ۱۵ دقیقه، ۱ ساعت و حتی بیشتر باشد و این امر، بستگی به صبر و حوصله ی افراد و سن فرزندان دارد.
در جلسات خانوادگی تصمیم گیری پیرامون حقوق خانواده و هزینههای آن نیز قابل بررسی و مطرح نمودن است. تصمیمها و قوانینی که در جلسه مطرح میگردد، حتما باید به وسیلهی والدین به اجرا در آید. هنگامی که دستور العمل به تصویب میرسد باید مورد احترام واقع شود و به انجام رسد مگر این که در جلسه ی دیگر این قوانین تغییر یابد و یا اصلاح شود.
کارهای خانه، ساعت منع رفت و آمد، مسئولیتها
بیشتر خانوادهها به اهمیت این مسئله پی نبردهاند که مسئولیت دادن به فرزند و سپردن کارهای منزل به او مفید است، به بیان دقیقتر کارهای خانه باید به عنوان بخشی از مسئولیتهای فرزندان در خانواده در نظر گرفته شود و انجام گردد. مثلا بسیاری از خانوادهها، وقتی فرزندانشان کاری را به انجام میرسانند با توجه به میزان آن کار، به او پولی میدهند. این امر درست مثل این است که فرزند به خاطر کار کردن پول گرفته و اگر آن کار را درست انجام ندهد او را از حقوقش محروم میکنند. این عمل هرگز صحیح نیست بلکه راه درست این است که اگر پولی به فرزندمان میدهیم این عمل را مرتبط به انجام آن کار یا مسئولیت ندانیم بلکه به عنوان راهی در نظر بگیریم که به فرزندمان فرصت داده شود تا پول خود را خرج کند و یا این که بیاموزد چطور به درستی از پول خود استفاده کند. اگر لازم است که برای انجام کارهای خانه و مسئولیتهای آن، فرزندتان را تشویق کنید تا انگیزه ی لازم در او ایجاد شود، بهتر این است که یکسری امتیازات و آزادیهایی را برای او محدود کنید. مثلا اگر صبح شنبه، فرزندتان مایل نیست که اتاقش را تمیز کند به او بگویید که نمیتواند تلویزیون تماشا کند و یا از تلفن استفاده کند تا این که اتاقش تمیز شود. در این صورت فرزند شما برای بازگشت آن امتیازات کار خود را کامل میکند.
ساعت به تختخواب رفتن و عدم ورود و خروج از منزل هم، باید در جلسات مورد بحث و گفتگو قرار گیرد و برای فرزند روشن گردد که این ساعت ورود و خروج از منزل، به سن او بستگی دارد و هر چه بزرگتر شود آزادی و امتیازاتش نیز افزایش مییابد. مسئولیتهای هر شخص باید در خانواده مشخص گردد و با توجه به سن و سال افراد مورد بحث و گفتگو قرار گیرد. اگر به بچهها حق انتخاب داده شود تا خود کارهایشان و مسئولیتهایشان را انتخاب کنند، در این صورت جنجال و هیاهوی کمتری به راه میافتد. راحتترین راه این است که حس و روح همکاری را در خانواده به وجود آورده و بخواهیم که اعضای خانواده برای انجام امور خانه داوطلب شوند. اگر این امر عملی نبود و داوطلبی وجود نداشت، اعضای خانواده میتوانند تصمیم بگیرند که چه کسی، چه کاری را انجام دهد و اگر واقعا کاری ناخوشایند است در این صورت اعضای گروه باید به صورت نوبتی این کار را انجام دهند.
