جوان، عنصرى فعال و حساس در جامعه است که حقوق و وظایفى بر او معین است و مى تواند، منشأ بسیارى از دگرگونى‌هاى اجتماعى باشد. به همین دلیل، باید بزرگان جامعه و بزرگترهاى خانواده، از احوال جوان خود جویا و آگاه باشند و هرگز او و حقوق او را از یاد نبرند؛ زیرا رعایت حقوق جوان، در هدایت جوان به سوى انجام دادن وظایفش بسیار مؤثر است. از آنجا که بزرگترها گاهى نمى توانند احساسات جوانان را به خوبى درک کنند، جوانان نیز ناراضى و گاهى معترضند. ازاین رو، رعایت روحیات جوانى و نیازهاى روحى و جسمى آنان بسیار مهم است. در میان گروههاى جامعه، جوانان بیش از گروه هاى دیگر در عرصه اجتماعى، به نیکى و نگاه پر مهر و لطف بزرگترها نیاز دارند. بدون توجه و احسان بزرگترها، عرصه شکفتن و بالندگى بر جوانان تنگ مى شود. امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدا بیامرزد کسى را که فرزندش را در نیکى و نیکوکارى اش یارى کند.آنچه فرزند در توان داشته و انجام داده است، بپذیرد و از آنچه توانایى نداشته است، درگذرد و او را به گناه و معصیت وا ندارد و با مدارا و برخورد سنجیده با او رفتار کند. از آنچه گذشت درمى یابیم، خوبى و احسان با جوانان، یکى از راه‌هاى موفقیت آنان است. پىآمد چنین روی هاى، محبت و عشق جوان به خانواده و جامعه است و همه، زاییده برخورد شایسته و صادقانه و نیک جامعه و خانواده با جوان است.
انس و الفت و نیکى کردن به جوانان، یکى از راه هاى کمک به او در رسیدن به رشد و کمال و خوبى‌هاست.
برخورد سنجیده با لغزش‌هاى جوان
دوران جوانى، دوران بحران غریزه هاست و بیشتر جوانان در برابر این نیروى ویرانگر، دچار لغزش و خطا مى شوند. در این حال، به سعه صدر و هدایت بزرگترها نیاز دارند. برخورد ناسنجیده با جوان، به ویژه در عرصه اجتماعى، تأثیر منفى فراوانى در روحیه فرد دارد و گاهى او را به سرسختى و لجاجت وا مى دارد و براى مدت طولانى، از میدان تربیت دور مى سازد. امام على(علیه السلام) درباره شیوه برخورد با جوان خطاکار، روش هاى تربیتى راه گشایى را یادآور مى شود. ایشان مى فرماید: از تکرار عتاب و سرزنش دورى کن؛ زیرا سبب واداشتن بر گناه مى شود و ملامت را بى اثر مى کند. هرگاه جوانى را بازخواست کردى، مقدارى از گناهان او را نادیده بگیر تا مؤاخذه تو، او را به طغیان و لجاجت وادار نکند. زیاد عیب جو نباش و براى هر لغزشى، در پى ملامت و مؤاخذه نباش.
البته یکى دیگر از راه هاى هدایت نسل جوان، پرهیز دیگران از سرزنش و شماتت اوست. سرزنش بیش از اندازه، برخلاف اصول تربیتی درست است. هم چنین ملامت و سرکوفت، چیزى جز نصیحت و خیرخواهى است. بنابراین، توجه دادن گناهکار به زیانهاى گناه و نهى کردن او از گناه، نه تنها اشکال ندارد، در برخى از موارد روحیه امر به معروف و نهى از منکر، حیات و بالندگى را در فرد و جامعه پدید مى آورد.
زیاده روى در سرزنش، آتش لجاجت را بر مى انگیزد. با این وجود، امر به معروف و نهى از منکر، غیر از سرزنش و در جاى خود لازم و ضرورى است.
مدارا با جوان
مدارا، از رفتارهاى پسندیده است که آثار فراوان اخلاقى و تربیتى میان مردم بر جاى مى گذارد و البته از برگزیده هاى رفتار نیک پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به شمار مى رود؛ امام صادق(علیه السلام) در بیان شیوه‌های تربیتی در برخورد با جوانان چنین می فرماید:
آنچه در توان فرزند بوده است، قبول کنید و از آنچه بر او مشکل بوده است، درگذرید و او را به گناه وا ندارید و با او مدارا کنید. با جوان با سختى و بى تدبیرى و نادانى برخورد نکنید و با او از راه مدارا و سازگارى رفتار کنید. برخى شرایط رسیدن به درجه مدارا عبارتند از: دورى از عیبجویى و ملامت، صبر و تحمل، عفو و گذشت و چشمپوشى به جا و سنجیده که با رعایت مصلحت و درک نمونه هاى درست آن باید انجام گیرد. بسیارند سفارشاتی که قهر و قطع ارتباط را به درازا نکشانید. باید کریمانه و بزرگوارانه عیب‌ها و لغزش‌هاى آنان را پوشانید و از کجروى ها، برایشان درس عبرتى سازنده ساخت.
براى هدایت جوانان، به کارگیرى روش نرم خویى و مدارا بسیار کارساز است؛ زیرا آنان در پرتو این روش مى توانند، از شکست هاى خود، پل موفقیت براى آینده شان بسازند.
ارزش نهادن به شایستگى‌هاى جوانان
جوان مى خواهد در فعالیت‌هاى اجتماعى تأثیرگذار و فعال باشد و با همه توان براى پیش برد فعالیت اجتماعى خالصانه بکوشد. به راستى داشتن روحیه ابراز وجود، یکى از ویژگى هاى روانى افراد است. ازاین رو، سیاست‌گذاران اجتماعى نیز وظیفه دارند، از توانمندى هاى او بهره بگیرند و توانایى هاى وى را در چرخه گسترده جامعه به کار اندازند. این فرصت، زمانى به دست مى آید که به استعدادهاى نهفته جوان به نیکى توجه شود و ارزشمند به شمار آید. در حقیقت، محور به کارگیرى انسان ها در مسئولیت اجتماعى مناسب، شایستگى و شایسته‌سالارى است. سیره پیامبر اکرم “ص “ در واگذارى مسئولیت ها به جوانان، زبانزد همگان است.
بهرهگیرى از نظر جوانان در مشورت‌ها
جوان، عضوى از خانواده است و در مقام وزیر و معاون براى والدین به شمار مى رود. شخصیت وزیرگونه جوان را نباید نادیده گرفت، بلکه با مشورت با جوان و نظرخواهى از او، باید به او ارزش داد و مسئولیت‌پذیرى در زندگى آینده و اداره آن را به او آموزش داد. البته هرگز نباید در این باره زیاده روى کرد و اختیار خانواده را به طور کامل به او سپرد یا در امور خانواده و اجتماع از پیشنهادهاى او بدون دلیل موجه، پیروى کرد. این موضوع در ضعیف کردن شخصیت جوان یا سرکشى او تأثیر بسزایى دارد.این رویه براى جوانان نیز سازنده است، زیرا «فرصت کافى به فرزندان امکان مى دهد که مشکلات خود را با والدین در میان گذارند، نظر و عقیده خود را آزادانه بیان کنند. انجام دادن این گونه امور، امنیت خاطر آنها را فراهم مى آورد و رشد آنها را در زمینه هاى مختلف آسان مى سازد.
انس و الفت گرفتن با جوان
انس و الفت، حجاب هاى بى اعتمادى را کنار مى زند. با این رویه، جوانان بهتر از گذشته از تجربه بزرگ ترها آگاه مى شوند و راه درست را از نادرست باز مى شناسند. همراهى و همدلى با جوانان، محیط خانه و آموزش را هر چه بیشتر گرم و دوست داشتنى مى سازد. حال آنکه اگر چنین نباشد، محیط خانه و مدرسه براى جوان، هم چون قفس خواهد بود. بنا بر آموزه هاى گرانسنگ اسلامى، انس گرفتن و نیکى کردن با فرزندان، از عواملى است که آنها را به کارهاى نیک فرا مى خواند و زمینه هدایت آنها را فراهم مى آورد و یارى گر آنها در پرداختن به خیر و نیکى‌ها مى شود. بسیارى از دختران و پسران، کانون گرم خانواده را رها مى کنند، تنها بدان دلیل که از گرماى انس و همدلى پدر و مادرشان با خود بى بهره اند.
انس و الفت گرفتن با جوان، آثار مفید تربیتى در پى دارد و از روش‌هاى آزموده شده در مسیر خوشبختى و بالندگى آدمى است.
جوان و حق نظارت و حفاظت او
بدون شک، جوانان وقتى با افراد منحرف فکرى یا اخلاقى همراه و همنشین مى شوند، خواسته یا ناخواسته از آنان تأثیر مى پذیرند. بنابراین، بر پدران و متولیان تربیتى جامعه واجب است که همواره در راه حفظ سلامت شخصیت آنان بکوشند و هشیار باشند. دوستان ناباب، بیشترین تأثیر را در انحراف فکرى و اخلاقى فرزندان دارند. محیط نیرومند اجتماع قادر است، به آسانى جوان را همرنگ خود سازد و خلق و منش خانوادگى او را که هماهنگ با روش‌هاى اجتماعى نیست، به دست فراموشى بسپارد. ازاین رو، اولیا و مربیان باید در محیط تحصیل و کار، نظارت و راهنمایى خود را از آنان دریغ ندارند و آنان را در محیط هاى تازه رها نسازند. از یاد نبریم که شخصیت جوان در این دوران، در حال شکل گیرى است.
منبع: ماهنامه ى طوبى
