فاطمه اخرى دختر امام موسى بن جعفر (ع)

فاطمه اخرى علیها السلام مشهور به خواهر امام
-حضرت فاطمه اخرى علیها السلام مشهور به « خواهر امام » در منطقه اى به همین نام ، در شهر رشت مدفون است .
این حرم با شکوه ، که یکى از ستارگان آسمان سیادت و گلى از بوستان نبوت و ولایت ، امامزاده جلیل القدر ، حضرت علیا مخدره ، «فاطمه » فرزند بلا فصل امام همام ، حضرت موسى کاظم علیه السلام در آن آرمیده است ، همه روزه پذیراى زائران فراوانى از راه هاى دور و نزدیک مى باشد.

نسب شریف خواهر امام

-همان طورى که اشاره شده خواهر امام ، فرزند بلافصل حضرت امام موسى کاظم علیه السلام و نام وى « فاطمه » ملقب به « طاهره » و مشهور به « خواهر امام رضا علیه السلام » مى باشد .

نام و لقب حضرت فاطمه اخرى علیها السلام

نام گذارى در شریعت اسلام از اهمیت خاصى برخوردار است . در روایات فراوانى تاکید شده است که از وظایف پدران است تا براى فرزندان خود نام نیکو انتخاب کنند .
رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله افرادى را که نام نکوهیده داشتند ، امر مى فرمودند تا نامشان را تغییر دهند.
هنگامى که امام جعفر صادق علیه السلام مطلع شدند که یکى از اصحابشان به نام «سکونى » اسم دخترش را « فاطمه» نهاد فرمود: «آه آه آه » سپس فرمود : « حالا که او را فاطمه نام نهادى ، به او فحش نده ، او را لعن نکن ، و او را کتک نزن »
با یک نگاه گذرا به اسامى اولاد ائمه علیهم السلام ملاحظه مى کنیم که همه امامان یک یا چند دخترشان را «فاطمه » نام نهادند .
حضرت امام على علیه السلام که نام مادرش و همسرش فاطمه بود ، یکى از دخترانش را نیز فاطمه نامیده است.
برخى از امامان بیش از یک دختر را «فاطمه » نام نهاده اند ، که از آن جمله است حضرت امام موسى بن جعفر علیه السلام که حداقل نام دو تن از دخترانشان « فاطمه » است .
-سبط ابن جوزى _دانشمند معروف اهل سنت در قرن هفتم _ به هنگام شمارش اولاد حضرت امام موسى کاظم علیه السلام از چهار دختر آن حضرت به نام فاطمه به شرح ذیل یاد کرده است :
۱– فاطمه کبرى
۲- فاطمه وسطى
۳- فاطمه صغرى
۴- فاطمه اخرى

علت شهرت فاطمه اخرى علیها السلام به خواهر امام

بقاع غالب امامزادگان ایران ، سواى شخصیت مدفون در آنها به نام هایى شهرت دارند که این اسامى یا از بقعه و یا از شخصیت مدفون در آن گرفته مى شود.
برا ى مثال بقعه حضرت احمد بن موسى علیه السلام در شیراز که فرزند بلافصل حضرت موسى کاظم علیه السلام مى باشد ، به بقعه شاه چراغ منسوب و شهرت دارد و این نام گذارى برگرفته از داستانى است که نگارنده در جلد اول ( دائره المعارف مفصل بقاع متبرکه ) به آن اشاره نموده است.
بقعه خواهر امام رشت نیز با وجود این که شخصیت مدفون در آن فرزند بلافصل امام موسى کاظم علیه السلام ، فاطمه اخرى علیها السلام است ؛ اما به خواهر امام شهرت دارد و این ناشى از دو احتمال است :
-اول این که ، به جهت سهولت در سخن و گفتار ، شخصیت مدفون در بقاع را به اسامى شهرت مى دادند ؛ لذا از آنجایى که فاطمه اخرى علیها السلام خواهر امام رضا علیه السلام بود ، بقعه وى را به بقعه خواهر امام شهرت داده اند.
-دوم : این که ، شاید تاریخ بناء بقعه و یا تعمیر آن بر شخصیت مدفون در بقعه کم کم شهرت یافته باشد ، مثل بقعه على بن جعفر علیه السلام در قم که به در بهشت شهرت دارد و حال انکه تعمیر بقعه آن در سال ۷۱۲ هـ.ق بود و طبق حروف ابجد در بهشت مى شود.
-از آنجائیکه تاریخ تعمیم بقعه خواهر امام رشت به سال ۸۹۴ هـ.ق مى باشد و این اعداد طبق حروف ابجد، ( خواهر امام ) محسوب مى آید لذا رفته رفته تاریخ بقعه بر نام شخصیت مدفون آن غلبه پیدا کرده و به آن مشهور شده است .
پس با احتمال فوق ، این انگیزه تقویت مى شود که شهرت بقاع متبرکه به اسامى مزبور و بقعه حضرت فاطمه اخرى علیها السلام در رشت به خواهر امام ، موجب اقبال عمومى به بقاع مذکور گردیده است .

دلائل هجرت فاطمه اخرى علیها السلام به دیلم و رشت

همان طور که در فصل اول این کتاب از دلائل هجرت امامزادگان به ایران ، سخن به میان آمد ، در این جا نیز تاکید مى ورزیم که عمده دلائل هجرت این اختران فروزان به ایران عبارتند از :
۱-خفقان ، ظلم و شکنجه و آزار و اذیت عمال خلفاى عباسى .
۲-استقبال و احترام ایرانیان به فرزندان و فرزند زادگان ائمه اطهار علیهم السلام
۳- دور بودن منطقه ایران از دست خلفاى عباسى .
۴-تشکیل حکومتهاى اسلامى مستقل در بعضى از مناطق ایران .
۵-دیدار از امام رضا علیه السلام .
۶-زندگى در سایه امام رضا علیه السلام همراه با امنیت و آرامش .
گرچه براى هر کدام از این موارد ششگانه ، دلائلى در دست نگارنده است ؛ اما براى اثبات این که چرا حضرت فاطمه اخرى علیها السلام مشهور به خواهر امام به این منطقه ؛ یعنى دیلم و رشت هجرت نموده است باید گفت:
از قدیم الایام شنیده مى شد که در مراثى حضرت معصومه علیها السلام از نامه امام رضا علیه السلام سخن به میان مى آمد ، ولى مدرکى بران آن یافت نشده بود ، تا اینکه مولف « کریمه اهلبیت علیهم السلام» مى نویسد : در یکى از روزها یکى از خطباى ارجمند قم به نام « ابو ایمن » برفراز منبر به این مطلب اشاره کرد .
پس ازمنبر، از مدرک آن جویا شدم ، فرمودند : که مطلب در کتاب « من لا یحضره الخطیب » است .
پس از مراجعه به کتاب فوق دیدم که او نیز بدون ذکر سند نقل کرده است .
-مطابق نقل کتاب یاد شده ، حضرت امام رضا علیه السلام نامه اى خطاب به حضرت معصومه علیها السلام مرقوم فرمود و آن را توسط یکى از غلامانش به مدینه منوره ارسال کرده است .
امام هشتم به غلام دستور داد تا در هیچ منزلى توقف نکند و در اندک زمان ممکن آن را به مدینه منوره برساند.
آنگاه نشانى خانه حضرت موسى بن جعفر علیه السلام را بوى داد تا از کسى نشانى نپرسد .
غلام خود را به مدینه رسانید و نامه را به خدمت حضرت فاطمه کبرى ملقب به معصومه علیها السلام تسلیم نمود .
حضرت معصومه علیها السلام به مجرد رسیدن نامه امام هشتم ، خود را آماده سفر نمود.
برخى از مورخین معاصر در کتابهایشان ، ارسال چنین نامه اى را از سوى امام رضا علیه السلام به احمد بن موسى علیه السلام معروف به شاهچراغ قید نموده اند ، که اگر این دو نامه در منابع حدیثى پیدا شود بسیار ارزشمند خواهد بود و از جمله دلائل هجرت امامزادگان – بعلاوه موارد یاد شده مى توان به دعوت امام رضا علیه السلام از آنها اشاره نمود.
به هرحال ، حضرت احمد بن موسى علیه السلام در اوایل قرن سوم به قصد دیدار برادر بزرگوارش حضرت امام رضا علیه السلام رهسپار ایران شد و در این مسافرت بالغ بر ۱۲۰۰ نفر از امامزادگان و ذرارى ائمه علیهم السلام ایشان را همراهى مى کردند.
بنا به احتمال قوى ، یکى از همراهان آن حضرت ، بى بى فاطمه اخرى علیها السلام ، همین خواهر امام مى باشد . پس از به شهادت رسیدن حضرت احمد بن موسى علیه السلام به دست استاندار شیراز « قتلغ خان » هر یک از اصحاب حضرت شاهچراغ و امامزادگان به مناطقى فرار نموده اند که در این میان مى توان ، ورود حضرت خواهر امام و جمع دیگرى از امامزادگان را به منطقه دیلم و رشت نام برد ؛ آن هم به جهت دورى این منطقه از دست خلفاى عباسى و وجود مخفیگاه هاى مناسب در جنگلهاى انبوه و بودن دولتهاى اسلامى مستقل در این مناطق.
-و از آنجائى که اکثر مورخین هجرت و شهادت حضرت شاهچراغ ؛ احمد بن موسى علیه السلام را در سنه ۲۰۳ هـ.ق نوشته اند ؛ لذا ورود حضرت خواهر امام به منطقه دیلم را مى توان دراین سال دانست که در این هنگام آن حضرت سنى بالغ بر ۲۴ سال داشته است ، اگر احتمال دهیم که حضرت فاطمه اخرى – خواهر امام علیها السلام _ بعد از متوارى شدن و توطن در منطقه گیلان و رشت ، چند سالى هم در قید حیات بوده است مقرون به صحه مى باشد . والله العالم .
ذکر دو کرامت از ناحیه مقدسه فاطمه اخرى علیها السلام
امور خارق العاده اى که در حرم مطهر اولیاى خدا و امامزادگان واقع مى شود « کرامت » یا « معجزه » نامیده مى شود.
معجزه از ماده « اعجاز » است ، و اعجاز در لغت به معناى عاجز کردن و ناتوان ساختن ، و در اصطلاح به معناى انجام دادن کارى است که هرگز احدى به اتکاى نیروى بشرى نتواند نظیر آن را انجام دهد .
از این رو ، هزاران مشتاق و علاقمند به خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام با دلى مملو از محبت ، عشق و معنویت وافر ، حاجات مشروعه خود را به محضر مبارکه حضرت فاطمه اخرى علیها السلام برده و مطلوب خود را از ناحیه مقدسه آن حضرت دریافت داشته اند و ارادتشان نسبت به این خاندان جود و کرم مضاعف شده و ذکر و نقل معجزات و کرامات این اولیاى خدا و امامزادگان عالى مقام نقل مجالس و محافل دینى ، مذهبى و اخلاقى شده است .
البته جمع آورى کرامتها مشکلات فراوانى دارد، از جمله این که غالب افرادى که مورد عنایت قرار مى گیرند – گروهى براى این که معنویت آنان محفوظ بماند و دسته اى براى این که افراد مختلف به آنها مراجعه نکنند ، و عده اى براى این که مورد تحقیر و تکذیب افراد ضعیف الایمان قرار نگیرند – هرگز مایل نیستند دیگران از سرگذشت آنان آگاه گردند .
از این رو نگارنده از دهها کرامت حضرت فاطمه اخرى علیها السلام که به منصه ظهور رسیده است ، فقط دو کرامت را از جناب آقاى حاج محمود معالى ، مسئول هیات امناء حرم مطهر خواهر امام در این صفحات به ثبت رسانده است .
و اینک متن دو کرامتى که مسوول هیات امناء حرم مطهر فاطمه اخرى علیها السلام – خواهر امام رشت – به نگارنده فرموده اند از این قرار است :
کرامت «۱»
مسوول محترم هیات امناء آستانه مبارکه خواهر امام رشت ، جناب مستطاب آقاى حاج محمود معالى در موردد خواهر هیجده ساله اى که مورد عنایت حضرت فاطمه اخرى ، بنت امام موسى کاظم علیه السلام واقع گردیده بود به نگارنده چنین مى فرماید :
این خواهر سعادتمند که دچار تشنج اعصاب شده بود ، هر چه به دکتر مراجعه مى کرد موثر واقع نمى شد ، زندگى بر همه خانواده وى مشگل گردیده بود .پس از یاس کامل از پزشکان به قصد زیارت خواهر امام رشت ، حضرت فاطمه اخرى علیها السلام خواهر امام رضا علیه السلام وارد آستانه مبارکه آن بى بى مى شود.
طبق نقل حاج آقاى معالى ، خواهر مزبور ساعت ۳۰/۲ بعد از ظهر وارد حرم خواهر امام شد و درخواست مى کند که خود تنها در حرم مشغول راز و نیاز باشد ، اما به جهتى با تقاضاى این خواهر موافقت نشد و وى در پشت درهاى بسته مشغول نماز و دعا مى شود ، پس از ساعتها که حالت روحانى به وى دست داد ، متوجه مى شود که تشنج اعصاب وى دگرگون گشته و از حالت سابق خود بهبود یافته و مشمول عنایت و کرامت این بى بى واقع شده است .
لذا مراتب را به مسئوولین امر اطلاع داد و با حالت خوشحالى و خاطره خوش ، آستانه مبارکه خواهر امام را ترک گفت .
کرامت «۲»
باز هم حاج آقاى معالى ، مسئوول هیات امناء استانه مبارکه حضرت فاطمه اخرى علیها السلام اظهار داشت:
زنى از شهرستان لاهیجان ، منطقه «شیخانه بر » مبتلا به فلج پا بود ، که باعث رنج و زحمت خود و شوهرش – که کارمند شرکت آب و برق است – مى شده است .
این خانم محترمه به امید شفا و بهبودى به محضر دختر موسى بن جعفر علیه السلام حضرت فاطمه طاهره مشهور به خواهر امام علیها السلام وارد شد و با حالت تضرع و خشوع و قرائت قران و نماز شفاى خود را ازاین بى بى درخواست نمود. ساعتى از این حال گذشت ؛ نتیجه اى نمى بیند. تصمیم مى گیرد – مایوسانه – به شهر خود ( لاهیجان )برگردد ؛ اما متوجه مى شود که پایش از حالت فلجى به حالت عادى و طبیعى برگشته و مشمول شفا و عنایت حضرت فاطمه اخرى ، دختر موسى بن جعفر علیه السلام قرار گرفته است ؛ لذا مجددا به دعا و راز و نیاز مشغول شد و خداوند را از این کرامت فاطمه اخرى علیها السلام سپاسگزار و با کرامت وارد شهر خود لاهیجان شده است .(۱)
۱ـ این مطالب ازکتاب « فاطمه اخرى علیه السلام » اقتباس شده است .