واژه کلاستروفوبیا (claustrophobia) از واژه لاتین claustrum به معنی “در جای خود محصور شده”، و واژه یونانی phobos به معنای “ترس” گرفته شده است که آن را تنگناترس یا تنگناهراسی هم معنی می‌کنند.
کلاستروفوبیا(تنگنا هراسی) چیست؟
افرا مبتلا به کلاستروفوبیا به مدت طولانی از رفتن به مکان‌های کوچک و موقعیت‌هایی که موجب وحشت و اضطراب آن‌ها می‌شود، خودداری می‌کنند. آن‌ها ممکن است از رفتن به مکان‌هایی همچون مترو اجتناب کنند و ترجیح دهند به جای استفاده از آسانسور، از پله استفاده کنند، حتی اگر قصد بالا رفتن از چندین طبقه را داشته باشند. تا بیش از ۵ درصد مردم جهان، ممکن است دچار کلاستروفوبیا شوند. علائم این بیماری، ممکن است شدید باشد، اما بسیاری از افراد، به دنبال درمان آن نیستند.
راه‌های تشخیص کلاستروفوبیا
یک روانشناس یا روانپزشک از بیمار درباره علائم آن خواهد پرسید. تشخیص کلاستروفوبیا ممکن است در طول یک مشاوره درباره مسئله مرتبط با اضطراب دیگری، مشخص شود. روانشناس سوالات زیر را برای تشخیص صحیح کلاستروفوبیا خواهد پرسید:
*او از توصیف نشانه‌ها و علل به وجود آمدن آن خواهد پرسید.
*سعی می‌کند میزان شدت علائم را تشخیص دهد.
*از به وجود آمدن دیگر انواع اختلالات اضطراب جلوگیری به عمل می‌آورد.
برای تعیین برخی از جزئیات، پزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
*یک پرسش نامه کلاستروفوبیا برای کمک به شناسایی علت اضطراب؛
*یک مقیاس claustrophobia برای کمک به تعیین سطح اضطراب؛
برای تشخیص یک فوبیای خاص، معیارهای مشخصی باید در نظر گرفته شود. این معیارها شامل موارد زیر هستند:
*یک ترس مزمن نامعقول یا بیش از حد، ناشی از وجود یا پیش‌بینی یک وضعیت خاص؛
*پاسخ به اضطراب در زمان قرار گرفتن در معرض محرک‌ها موجب یک حمله اضطرابی در بزرگسالان، یا بهانه‌گیری و خشم، چسبیدن به بزرگترها، گریه کردن یا سرد شدن بدن کودکان می‌شود.
*شناسایی توسط بیماران بزرگسال که ترس آن‌ها نسبت به تهدید یا خطر دریافت شده بیشتر است.
*به کارگیری اندازه‌گیری‌هایی برای دوری از اشیاء یا موقعیت‌های رعب‌آور، یا تمایل به تجربه آن‌ها اما با پریشانی و اضطراب.
*واکنش، پیش‌بینی یا اجتناب همیشگی فرد در زندگی روزمره و روابطش یا ایجاد پریشانی خیلی زیاد؛
*فوبیا برای مدتی، معمولا ۶ ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد
*نشانه‌ها را نتوان به دیگر حالت‌های روانی همچون اختلال وسواس فکری- عملی (OCD) یا اختلال تنش‌زای پس از رویداد (PTSD) مرتبط ساخت.
علائم کلاستروفوبیا کدامند؟
کلاستروفوبیا، یک اختلال اضطرابی است و علائم آن معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شوند. حضور داشتن یا تصور قرار گرفتن در یک محیط محدود می‌تواند باعث ایجاد ترس از ناتوانی در تنفس، نبود اکسیژن و ترس از محصور شدن گردد. زمانی که سطوح اضطراب به سطح معینی برسد، فرد ممکن است شروع به تجربه موارد زیر کند:
عرق کردن و لرزیدن
افزایش ضربان قلب و بالا رفتن فشار خون
سرگیجه، ضعف و حواس‌پرتی
خشک شدن دهان
نفس نفس زدن یا “پرنفسی”
گر گرفتگی
لرزیدن یا رعشه گرفتن و حس وجود پروانه در شکم
حالت تهوع
سردرد
بی‌حسی
احساس خفگی
تنگی قفسه سینه، درد قفسه سینه و دشواری در تنفس
تمایل به حمام کردن
سردرگمی و حواس‌پرتی
ترس از آسیب یا بیماری
لزوما فضاهای کوچک، موجب ایجاد حس اضطراب نمی‌شوند، اما ترس از آنچه می‌تواند در صورت محبوس شدن افراد در این فضاها اتفاق بیفتد وجود دارد. به همین دلیل است که فرد از نبود اکسیژن می‌ترسد.
نمونه‌هایی از فضاهای کوچک که دربیماری claustrophobia می‌توانند باعث اضطراب شوند عبارتند از:
آسانسورها یا اتاق‌های پرو لباس در فروشگاه‌ها
تونل‌ها، زیرزمین‌ها، یا انباری‌ها
قطارها با قطارهای زیرزمینی
درهای چرخان
هواپیما
توالت عمومی
اتومبیل‌ها، به ویژه اتومبیل‌هایی که قفل مرکزی دارند
مناطق شلوغ
شست و شوی اتوماتیک خودرو
برخی امکانات پزشکی همچون اسکنرهای MRI
اتاق‌های کوچک، اتاق‌های قفل شده یا اتاق‌هایی که پنجره‌های آن‌ها باز نمی‌شوند.
راه‌های مقابله با احتمال بروز کلاستروفوبیا عبارتند از:
چک کردن خروجی‌ها و ماندن در نزدیکی آن‌ها هنگام وارد شدن به اتاق؛
ماندن در نزدیکی درها در یک مهمانی یا جمع شلوغ؛
اجتناب از رانندگی یا سفر به عنوان یک مسافر، هنگامی که احتمال سنگین شدن ترافیک وجود دارد.
استفاده از پله به جای آسانسور، حتی اگر استفاده از پله دشوار و ناراحت‌کننده باشد.
کلاستروفوبیا شامل ترس از محدود شدن یا محبوس شدن در یک محیط است، بنابراین مجبور بودن به انتظار کشیدن در یک صف بازرسی هم می‌تواند باعث بروز این اختلال در برخی از افراد شود.
راه درمان کلاستروفوبیا چیست؟
پس از تشخیص، روانشناس ممکن است یک یا چند مورد از گزینه‌های زیر را توصیه کند:
۱-رفتار درمانی شناختی(CBT)
هدف این است که ذهن بیمار را دوباره‌نویسی کنیم تا دیگر از مکان‌هایی که از آن‌ها هراس دارد، نترسد. این درمان می‌تواند شامل آرام آرام قرار دادن بیماران در فضاهای کوچک و کمک به آن‌ها برای مقابله با ترس و اضطرابشان باشد. نیاز به مواجه شدن با وضعیتی که موجب ترس می‌شود، ممکن است افراد را از اقدام به درمان باز دارد.
۲-مشاهده دیگران برای درمان claustrophobia
دیدن دیگران در واکنش به منبع ترس می‌تواند باعث قوت قلب بیمار شود.
۳-درمان دارویی بیماری کلاستروفوبیا
داروهای ضد افسردگی و آرامبخش می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند، اما مشکل اصلی را برطرف نمی‌کنند.
۴-تمرینات تمدد اعصاب و تجسم
نفس عمیق کشیدن، مراقبه کردن و انجام تمرینات استراحت ماهیچه‌ها می‌تواند به مقابله با افکار منفی و اضطراب کمک کند.
۵-داروهای جایگزین یا مکمل
برخی مکمل‌ها یا محصولات طبیعی مثل اسطخودوس یا یک “درمان نجات”، می‌تواند در کنترل هراس و اضطراب به بیماران کمک کند. درمان معمولا حدود ۱۰ هفته، با جلسات دو بار در هفته طول می‌کشد. با استفاده از درمان مناسب، غلبه بر کلاستروفوبیا امکان‌پذیر است.
منبع: ویکی روان
