مطالب در رابطه با خانواده خیلی متنوع است و کتب بسیاری در خصوص نظام خانواده در اسلام، راز خوشبختی یک خانواده موفق و اصول و اساس و بنیانهائی که در یک خانواده سالم باید حاکم باشد و نیز در رابطه با روابط متقابل زن و مرد، رابطه فرزندان با والدین، چگونگی تربیت فرزند، خانواده سنتی و صنعتی، خانواده در جوامع شرقی، خانواده در جوامع غربی، خانواده جوامع دینی و… نوشته شده است آیا بنیان این خانواده‌ها یک بنیان اساسی است؟ آیا مورد تعرض قرار گرفته است؟ دیدگاه اسلام در مورد خانواده چگونه است؟ در باره تحیکم مبانی خانواده در اسلام باید اول به یک تعریف کلی رسید.
شاید بتوان گفت نهاد خانواده از زن و مردی که بعدا فرزندانی به آن اضافه می‌شوند تشکیل می‌گردد که البته قوانین و آداب و رسوم خاصی در آن حاکم است.
حال باید دید انگیزه تشکیل خانواده چیست؟ البته در موارد مختلف انگیزه‌ها متفاوت است به نحوی که برخی بخاطر مال و جمال و یا زیبائی و یا بخاطر قدرت تشکیل خانواده می‌دهند. در اسلام اصل و اساس را اینطور نمی‌داند ولی تماما با موارد بالا نیز مخالف نیست. اسلام مخالف این نیست که زن و شوهر دارای مکنت مالی و یا دارای قدرت و زیبائی باشند ولی این موارد در اسلام هدف و اصل و اساس تشکیل خانواده نیست.
حال باید دید اصل و اساس تشکیل خانواده در اسلام چیست؟ برخی به خاطر مسائل مادی و زیبائی و جمال ازدواج می‌کنند و شاید برخی به خاطر حس مادری و حس پدری و… ازدواج می‌کنند.
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید که بسیاری از مخلوقات را به صورت جفت جفت، آفریده است و این در خصوص بیشتر مخلوقات از جمله انسان صدق می‌کند. و آن هم به این دلیل است که موجودات و زوجها یک سری کمبودها و نواقصی دارند که با ازدواج تکمیل و رفع می‌گردد.
خداوند می‌فرماید ما زوجهائی از جنس خود شما آفریدیم و در بین شما مودت و رحمت و مهربانی قرار دادیم. که در کنار یکدیگر احساس آرامش و امنیت کنید. چرا که سکونت یعنی آرامش و به همین منظور است که از جای زندگی انسان به مسکن تعبیر شده است.
خداوند متعال در سوره‌های مبارکه فاطر و شوری می‌فرماید اول شما را از خاک و بعد نطفه وبعد شما را به صورت جفت آفریدیم و از جنس شما ازواجی خلق کردیم و از جنس چهارپایان شما نیز جفتهائی خلق کردیم که وسیله تکثیر نسل باشد. باید دانست جفت گرائی و تکثیر نسل نیز هیچگاه هدف نهائی خلقت نیست بلکه بخاطر ایجاد آرامش و امنیت و سکون در میان ازواج است. ازدواج در واقع به خاطر پاسخگوئی به ندای فطرت است.
خداوند متعال با قوانین حکیمانه و عادلانه اش زمینه مناسب و لازم برای رسیدن انسانها، اعم از زن و مرد، به حیات طیب و پاداش نیکوتر از اعمال فراهم کرده و این همان ارزشی است که اراده و مشیت آفریدگار حکیم به آن تعلق یافته است. خداوند متعال در سوره مبارکه نحل آیه ۹۷ می‌فرماید هر مرد یا زنی که عمل صالح کند و اهل ایمان باشد، ما او را به طور حتم حیات پاکیزه می‌بخشیم و اجرشان را نیکوتر از آنچه عمل کرده‌اند می‌دهیم.
خداوند حکیم زمینه‌ساز رشد و تکامل انسان اعم از مرد و زن می‌باشد نظام زندگی خانوادگی و اجتماعی باید به گونه‌ای باشد که اعضای خانواده بتوانند به بهترین نحو به وظایف خود عمل کنند نکته دیگر در تحکیم مبانی خانواده این است که در کنار نظام خانواده، هم نظام اسلامی و هم جامعه اسلامی مسئولیت دارند.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: (بنیان خانواده بهترین بنیان در روی زمین است) و به همین خاطر نظام اسلامی هم باید برای تشکیل خانواده، هم حفظ و هم اداره آن احساس مسئولیت نموده، و باید تسهیلات و فرصتهای نظام خانواه را در جامعه مهیا نماید. علاوه بر جامعه اسلامی، همه نهادها و آحاد مردم باید در قبال تشکیل نظام خانواده احساس مسئولیت کنند و در این بین مسئولیت بعدی متوجه والدین است که متاسفانه برخی از والدین آن اهمیت لازم را برای خانواده و نظام آن مد نظر قرار نمی‌دهند.
معیارهای اسلام برای تشکیل خانواده
۱- ایمان: قرآن می‌فرماید با زنان مشرک ازدواج نکنید مگر این که مسلمان بشوند و ایمان بیاورند. داشتن ایمان خیلی مهم است نمی‌شود یک مسلمان با بهائی یا وهابی که هیچ اعتقادی به دین و دنیا ندارد زندگی کند.
۲- اخلاق: اگر اخلاق طرفین با هم سازگار باشد می‌توانند زندگی خوبی داشته باشند. امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند: (با انسان بداخلاق، ازدواج نکنید چون تحمل آن سخت است).
۳- تقوا: زوج انسان باید پرهیزگار باشد و دارای روحیه ترس از گناه بوده و نیز روحیه انجام واجبات در او وجود داشته باشد.
۴- اصالت خانوادگی: این اصل خیلی مهم است. روایتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که می‌فرمایند: با گلی که از مزبله روئیده است ازدواج نکنید. گل بی‌ریشه به درد نمی‌خورد. انسان نمی‌تواند با انسانهای بی اصل و نسب پیمان ازدواج ببندد.
۵- رشد و تکامل جسمی: زوجها باید از نظر جسمی و عقلی و نیز از لحاظ روحی و اجتماعی به آن رشد واقعی و حقیقی رسیده باشند. رشد جنسی و جسمی در کنار رشد عقلی از مسائل مهم در امر ازدواج است.
۶- هم کفو و همسان بودن: همتائی در مسائل مختلف از جمله: همتائی در مسائل فکری و فرهنگی، همتائی در تحصیلات علمی، همتائی از نظر جسمی و جنسی و.. .. از اهمیت بالائی برخوردار است. زوجها باید از نظر خانوادگی و اجتماعی نیز همسان باشند و از لحاظ داشتن شرایط و شئونات اجتماعی در سطح یکدیگر باشند..
راهکار تحکیم بنیان خانواده
۱- حاکمیت دین در خانواده: اسلام از قبل از تولد و انتخاب همسر و فرزند دار شدن برنامه دارد. دوران شیرخوارگی – بعد از دوران نوزادی و همه مراحل زندگی برنامه مدون دارد.
۲- عمل به وظایف قانونی و اخلاقی: باید اصول و قوانین دینی و اسلام در میان اعضای خانواده رعایت گردد و والدین در راس خانواده ضمن اهمیت دادن به برنامه‌های اخلاقی و دینی فرزندان را به رعایت آن توصیه نمایند.
اگر انسان دارای طرز تفکر توحیدی باشد و قبول کند که خداوند مسبب‌الاسباب است و همه چیز به دست اوست، به توصیه‌هایی که در قرآن و روایات در مورد خانواده آمده است اهمیت می‌دهد و بهانه‌هایی از قبیل کمی امکانات و مشکلات را کم تلقی می‌کند و با امید و اتکای به خداوند در این راه قدم بر می‌دارد.
بی‌شک، انسان کامل کسی است که خود را زیر پوشش دین خدا قرار دهد و در ترک و فعل خویش، تابع دستورات دین باشد. یعنی ترک کند آنچه را دین نخواسته و انجام دهد آنچه دین خواسته است.
منابع
خانواده در قرآن دکتر بهشتی
نظام خانواده در اسلام استاد حسینیان
درآمدی برنظام خانواده در اسلام استاد سالاری فر
منبع: نجمه خاتون محمدزاده؛ سایت سازمان تبلیغات اسلامی
