(۱۲۶۰-۱۳۳۹هـ ق)
ولادت
عبدالكريم بن مهدى گزى (مهدوى)سال 1260 هـ .ق در قريه ى گز و برخوار متولد شد. پدرش ملا محمد مهدى از افراد خير و نيك نفس روزگار خود بود و در بين مردم چه خواص يا عوام در اين منطقه فردى فرهيخته به شمار مى رفت. درباره او آمده است. درخيرخواهى اصلاح امور شرعيه و غيره ممتاز بوده است وى در قبرستان گز مدفون است . عبدالكريم پس از طى مراحل كودكى در نزد پدر دايى خود مرحوم ملا محمد باقر بن ملا محمد تقى برخوارى گزى معروف به ابوالفقرا كه از علما و ادبا و شعراى زمان خود به حساب مى آمد، پرورش يافت.
تحصيلات
عبدالكريم بعد از طى مراحل مقدماتى و فراگيرى برخى علوم و دانش ها رايج در منطقه ى برخوار و گز راهى اصفهان شده در آن زمان حوزه علميه ى اصفهان رونق ويژه اى داشت. پس از تحصيل در اصفهان به نجف رفت و درس حاج ميرزا حسن خليلى حاضر شد و سپس به اصفهان بازگشت و به تدريس و تأليف پرداخت.
اساتيد
آخوند ملا عبدالكريم گزى از اساتيد مبارزى مانند ميرزا محمد حسن نجفي، شاگرد صاحب جواهر كه ازطرف ميرزاى شيرازى به قضاوت و رفع اختلافات مى پرداخت و نيز جزو مراجع تقليد به حساب مى آمد استفاده كرد، همچنين از مجالس درس مير محمد صادق كتاب فروش از شاگردان سيد حجت الاسلام و صاحب جواهر و نيز عالم زاهد آيت الله ميرزا ابوالمعالى كلباسى و عالم مشهور آيت الله حاج شيخ محمد باقر نجفى مسجد شاهى معروف به آقا نجفى سود جست.
آخوند پس از كسب فيض از علما و بزرگان دانشمندان زمان خود در اصفهان براى ادامه ى تحصيل و وصول درجات عالى علمى و معنوى راهى عتبات شد و در حوزه علميه نجف مستقر شد و در آنجا از محضر استادان بزرگى مانند مرحوم حاج سيد حسن ترك ( كوه كمرى ) ، آيت الله حاج ميرزا حسين خليلى و آقا ميرزا حبيب الله داشت كه همه از علماى بزرگ بودند استفاده كرد. وى در كربلا از محضر شيخ على نقى ابرغانى المايرى بهره علمى برد سرانجام آخوند گزى در سال 1298 هـ . ق در سى و هشت سالگى به اخذ درجه اجتهاد نائل آمد و در همان سال به اصفهان بازگشت، اما وى بعد از بازگشت به اصفهان درمدرسه نيم آورد حجره اى مى گيرد و در آنجا ساكن مى شود و مجالس درس وى در همان نهاد آموزشى ( نيم آورد ) داير مى گردد . زندگى آخوند گزى در اصفهان بدون هرگونه تجمل و عارى از هر نوع تكلف بود، مجالس در س او جالب، دلنشين و پر محتوا بود و طلاب زيادى از محضر او سود مى جستند و درس را با محتواى بالا ارائه مى داد، در ضمن اين كه گاه گاهى براى رفع خستگى طلاب لطيفه نيز تعريف مى نمود.
استاد جلال الدين همايى از شاگردان برجسته وى بود، مى نويسد : اول آفتاب و پيش از ظهرها و اوايل شب، پس از نماز مغرب و عشاء حوزه درس فقه و اصول داشت. من خدمت ايشان شرايع محقق و مكاسب شيخ مرتضى انصارى را تحصيل كردم . گاهى كتاب هاى مورد حاجت مرا از محل موقوفه اى كه مخصوص اين كار بود براى من تهيه مى كرد. در صورتى كه ديگر مراجع حتى كسانى كه موقوفات كلان براى همين منظور در دست داشتند، دينارى به طلاب كمك نمى كردند.
ويژگى اخلاقي
آخوند گزى از نظر اخلاقى بسيار برجسته بود و حسن اخلاق و مباشرت نيكويش با مردم بسيار ياد شده است وى بيشتر با اقشار محروم جامعه نشست و برخاست مى كرد . در ضمن كلاس وى خالى از لطف نيز نبود، و گاهاً حكايت هاى شيرين نيز نقل مى كرده است و بسيارى از افراد معاصر و مخاطب او حكايات و شوخى هاى ظريف و لطيف از وى نقل مى كنند.
خدمات فرهنگي
ايشان علاوه بر تدريس مسؤوليت رفع مشكلات به ويژه رفتارهاى مناسب او با افرادى كه با هم در دعوا و درگيرى بودند و مصالحه بين آنان باعث آوازه وى گرديد. آخوند گزى شبها در مدرسه نيم آورد اقامه نماز داشت . و بعد از مرگ شيخ محمد على نجفى بنابر تقاضاى اهل محل در مسجد ذوالفقار به اقامه نماز جماعت پرداخت و شب هاى پنج شنبه به گز مى رفت و پنج شنبه و جمعه را در آنجا به سر مى برد و به امور آن منطقه رسيدگى مى كرد. او مدرس مدرسهٔ نيماورد اصفهان بود و بسيارى از فضلاى آن دوره از شاگردان او بودند.
تأليفات
رساله اى در اصول دين
ديوان اشعار و مثنويات
رساله ى حاشيه به طهارت شيخ مرتضى انصارى يا رساله علميه
تذکرهٔ‌القبور
رساله در صيغ العقود
دانشمندان و بزرگان اصفهان
وفات
سرانجام اين عالم ربانى در سن 79 سالگى و در شب پنج شنبه سيزدهم ذى الحجه 1339 برابر با 26 خرداد 1300 شمسى دار فانى را وداع گفت و دربقعه تكيه كازرونى تخت فولاد به خاك سپرده شد.
