نوع دستورهایى که اسلام به زن و مرد می‌دهد، در عین حال که یک راه مشترکى براى هر دو قائل است ولى راه مخصوص را هم از نظر دور نمى‌دارد، وقتى احترام به پدر و مادر را بازگو می‌کند، براى گرامى داشت مقام زن، نام مادر را جداگانه و بالاستقلال طرح می‌کند. قرآن کریم مىفرماید:
اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما اف و لا تنهرهما و قل لهما قولا کریما (۱)
اگر یکى از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگى رسیدند به آنها حتى «اوف» مگو و به آنها پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى.
و در بخشى دیگر می‌فرماید: ما سفارش کردیم به انسان که احسان را نسبت به پدر و مادر فراموش نکند:
و وصینا الانسان بوالدیه احسانا (۲)
و انسان را نسبت به پدر و مادرش به احسان سفارش کردیم.
و قضى ربک الا تعبدوا الا ایاه و بالوالدین احسانا (۳)
پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر خود احسان کنید. و در جاى دیگر احسان به پدر و مادر را در کنار عبادت حق یاد می‌کند:
ان اشکر لى و لوالدیک (۴)
شکرگزار من و پدر و مادرت باش.
اما با همه این تجلیل هاى مشترک، وقتى می‌خواهد از زحمات پدر و مادر یاد کند، از زحمت مادر سخن می‌گوید، نه از زحمت پدر، آنجا که می‌فرماید:
و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا (۵)
زحمات سى ماهه مادر را می‌شمارد، که: دوران باردارى، زایمان، و دوران شیرخوراگى براى مادر دشوار است. و همه این ها را به عنوان شرح خدمات مادر ذکر می‌کند. قرآن کریم به هنگام یادآورى زحمات حتى اشارهاى هم به این موضوع ندارد که: پدر زحمت کشیده است.
بنابراین، آیات قرآن که در مورد حق شناسى از والدین آمده است بر دو قسم است: یک قسم حق شناسى مشترک پدر و مادر را بیان می‌کند و قسم دیگر، آیاتى است که مخصوص حق شناسى مادر است، قرآن کریم اگر درباره پدر حکم خاصى بیان می‌کند فقط براى بیان وظیفه است، نظیر:
و على المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف (۶)
خوراک و پوشاک مادران به طور شایسته به عهده پدر فرزند است.
ولیکن هنگامى که سخن از تجلیل و بیان زحمات است، اسم مادر را بالخصوص ذکر می‌کند.
پىنوشتها
۱- اسراء، ۲۳
۲- احقاف، ۱۵
۳- اسراء، ۲۳
۴- لقمان، ۱۴
۵- احقاف، ۱۵
۶- بقره، ۲۳۳
منبع: آیه الله عبدالله جوادى آملى؛ زن در آینه جلال و جمال ص ۱۷۷
