مَسارُ ألشيعَة فی مُختَصَرِ تَواريخ ألشّريعَة، تألیف محمد بن محمد بن نعمان بغدادى معروف به شیخ مفید متوفای ۴۱۳ق است. این کتاب نوعی تقویم تاریخی – دینی درباره تاريخ تولد و شهادت ائمه اطهار (ع) و ديگر وقایع مهم تاريخ اسلام و نیز ايام و مناسبتهای تاريخ اسلام آمده است. این کتاب در موضوع خود از معتبرترین و قدیمی‌ترین منابع امامیه است که در شناخت ایام و مناسبتهای اسلامی نگاشته شده است.
نام کامل کتاب «مسار الشیعة فی مختصر تواریخ الشریعة» گفته شده که در برخی منابع با نام «تواریخ الشرعیه» یاد شده است.[۱] شیخ مهدی نجف، محقق کتاب در ابتدای آن می‌گوید: «عنوان کتاب به معنای جشن‌ها و شادی‌های شیعه در شریعت است اما این مخالف مضمون کتاب و غرض مؤلف کتاب است زیرا از ایام حزن و اندوه نیز سخن گفته شده است.» وی در ادامه می‌گوید: «از مقدمه کتاب استفاده می‌شود نام کتاب «مختصر فی تاریخ ایام مسار الشیعة و اعمالها من القرب فی الشریعه و ما خالف فی معناه» باشد که هم ایام شادمانی و هم روزهای حزن و هم اعمال مقرب را در برمی گیرد.»[۲]
اعتبار کتاب
این کتاب در موضوع خود از معتبرترین و قدیمی‌ترین منابع امامیه است که در شناخت ایام و مناسبتهای اسلامی نگاشته شده است.[۳]
انگیزه نگارش
شیخ مفید در مقدمه کتاب می‌نویسد: «یکی از اساتید ما در علوم نقلی رساله‌ای در این موضوع داشته که به سبب اختصار نیاز مخاطب را برآورده نمی‌سازد.»[۴]
شیوه و سبک نگارش
بیان مطالب به صورت مختصر: شیخ مفید در بیان وقایع و حوادث، به کتابهای خویش، المزار، الارشاد و المقنعه اعتماد کرده است. هر چند در برخی مناسبت‌ها مانند واقعه غدیر، لیلة المبیت و… به تفصیل سخن گفته و از دیگر منابع بهره برده است.
تاریخهای این کتاب بر اساس ماههای قمری است و از ماه رمضان شروع شده و به ماه شعبان پایان مییابد.
پس از بیان هر یک از روزها و مناسبت‌ها، بر اساس خبار و روایات اهل بیت، به اعمال واجب و مستحب آن نیز اشاره شده است.[۵]
ویژگی‌های کتاب
این کتاب از معدود کتاب هایی است که نسخه اصل آن به خط مؤلف در دست است و این کتاب با توجه به نسخه اصل که تاریخ نگارش آن سال ۳۸۹ هجری است تصحیح و تحقیق شده است. کتاب حاضر از نقطه نظر فلسفه و تاریخ، از گنجینههای گرانبهای فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می‌آید.[۶] نسخه خطی این کتاب روزگاری در دست شیخ بهایی بوده است و اکنون در کتابخانه دانشگاه تهران نگهداری می‌شود.[۷]
چاپ‌های کتاب
این کتاب تاکنون چندین بار چاپ شده است.
چاپ قاهره، سال ۱۳۱۳ق
چاپ در ایران سالهای ۱۳۱۳ق و ۱۳۱۵ق
چاپ در ضمن مجموعه موسوعه نفیسه با عنایت آیت الله مرعشی نجفی. این اثر در قم چاپ گردید و در بیروت نیز با حروفچینی امروزین بازچاپ گردید
چاپ کنگره شیخ مفید با تحقیق شیخ مهدی نجف در سال ۱۴۱۴ق در انتشارات دارالمفید.
پانویس
تهرانی، الذریعة، ج۲۰، ص۳۷۵.
مفید، مسار الشیعه، ص۴.
کتابخانه دیجیتال نور.
مفید، مسار الشیعه، ص۱۸.
مفید، مسار الشیعة، ص۵.
مفید، مسار الشیعة، ص۶.
سیری در مسار الشیعه، آینه میراث، بهار و تابستان ۱۳۸۶(پیاپی ۳۶ و ۳۷)، ص ۳۱۰
منابع
تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ق.
مفید، محمد بن نعمان، مسار الشیعة، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه ای علوم اسلامی نور.
