اشاره
ابو جعفر، محمد بن جریر بن رستم طبری آملی مازندرانی از چهره‌های برجسته فقهای شیعه در قرن پنجم هجری و از معاصرین شیخ طوسی و نجاشی است. او در آمل به دنیا آمد و نزد بسیاری از اساتید شیخ طوسی روایت شنید.
مقایسه بین جریر و طبری بزرگ
بی تردید وی غیر از محمد بن جریر طبری صاحب تفسیر و تاریخ مشهور است. همچنین گفته می‌شود غیر از محمد بن جریر طبری عالم شیعه و صاحب کتاب «المسترشد» است که شیخ طوسی به وی لقب کبیر داده است؛ زیرا: اولا راوی کتاب المسترشد، ابومحمد حسن بن حمزه، (م ۳۵۸) است، در حالی که صاحب کتاب «دلائل الامامه» معاصر شیخ طوسی (م ۴۶۰) است و مشایخ وی همان مشایخ شیخ طوسی است. ثانیا صاحب کتاب «دلائل الامامه» این کتاب را بعد از سال ۴۱۱ هجری نگاشته است؛ زیرا در این کتاب می‌گوید: «من این روایت را در کتابی به خط شیخ ابوعبدالله حسین بن غضائری رحمه الله دیدم» و غضائری، متوفای ۴۱۱ هجری است. هم چنین می‌توان حدس زد که وفات صاحب کتاب دلائل الامامه بعد از این تاریخ بوده است. ثالثا صاحب دلائل الامامه با یک واسطه از شیخ صدوق روایت نقل می‌کند و شیخ صدوق هم با یک واسطه کتاب المسترشد را نقل می‌کند پس فاصله میان صاحب دلائل و صاحب المسترشد سه واسطه است. رابعا صاحب دلائل، معاصر نجاشی است. در حالی که نجاشی کتاب المسترشد را با دو واسطه روایت می‌کند.
با این‌همه سید توبلی در مدینه المعاجز و علامه مجلسی در بحار الانوار و علامه سید هاشم بحرانی در مقدمه مدینه المعاجز این دو را یک نفر دانسته‌اند.
آقا بزرگ تهرانی می‌فرماید:
«ابو جعفر، محمد بن جریر بن رستم طبری آملی مازندرانی، معاصر شیخ طوسی است. نامی از وی در کتب رجالی نیامده؛ اما او غیر از محمد بن جریر طبری کبیر از دیگر علمای شیعه و صاحب کتاب «المسترشد» است و متاخر از او می‌باشد».
بنا به آنچه گفته شد مولف دلائل الامامه طبری مشهور نیست اما این هم روشن نیست که او چه کسی است و به نظر می‌رسد کتاب به چنین شخصی نسبت داده شده است.
اساتید
راویان مؤلف این کتاب عبارتند از: محمد بن هارون تلعکبری، قاضی ابواسحاق، ابراهیم بن احمد بن محمد طبری، ابوالمفضل شیبانی، حسن بن احمد علوی، حسین بن ابراهیم، معروف به ابن‌خیاط قمی، ابوعبدالله، حسین بن غضائری، ابو محمد حسن بن احمد محمدی.
شاگردان
مشهورترین و برجسته‌ترین شاگرد وی ابوالفرج معافی بن زکریای جریری است.
آثار
گفته می‌شود این مولف آثار دیگری هم دارد که عبارتند از:
الایضاح، الآداب الحمیده، کتاب الرواه من اهل البیت علیهم‌السلام، غریب القرآن، مناقب فاطمه الزهراء و ولدها علیهم‌السلام، نور المعجزات .
منبع:
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
