شبهه: آیا مجازات افراد شقاوتمند در عالم برزخ تا قیام قیامت با عدل الهی منافات ندارد؟
پاسخ:
در ابتدا باید دانست که هر انسانی طبق اعمالی که انجام داده، مجازات و پاداش می‌بیند و بر کسی ظلم روا نمی‌شود. در مورد عالم برزخ باید توجه داشت که در آن جا مسئله زمان مطرح نیست، یعنی چنین نیست که انسانی اگر در زمان‌های گذشته از دنیا رفته است، در عالم برزخ، از نعمت یا عذاب بیشتری نسبت به انسان‌هایی که در آینده از دنیا می‌روند، برخوردار باشد. اصولاً در آن عالم ظرف زمان وجود ندارد، مانند انسانی که به خواب می‌رود، گاهی شاید یک شبانه روز هیچ خوابی نبیند و بعد از بیداری می‌پندارد که تنها چند دقیقه خوابیده است، مانند داستان اصحاب کهف اما گاهی انسان در عرض چند دقیقه خواب‌هایی می‌بیند که اگر بخواهد در عالم مادی اتفاق افتد، به ساعت‌های بسیار نیاز دارد. بنابر این می‌تواند انسانی در عالم برزخ به اندازه کار نیک و بد ، پاداش و کیفر ببیند و دیگر هیچ احساسی نداشته باشد.
از جمع بندی مجموع روایات به این نکته مهم می‌رسیم که همه مؤمنان و کافران در بهشت و دوزخ برزخی قرار ندارند، بلکه از احادیثی که در آن عبارت ” ما خص الایمان و ما حض الکفر محضاً”(۱) و هم چنین “محض الایمان و محض الکفر” (۲) است، استفاده می شود که تنها سودمداران ایمان و کفر و ستم از نعمت یاعذاب برزخی بهره می‌گیرند و سایر مؤمنان و کافران معمولی از عذاب یا نعمت بی‌بهره اند و فقط عذاب یا بهره‌وری روحی دارند.(۳)
کافران محض کسانی هستند که در راه گسترش هدف‌های کفر جهانی و ریشه کن ساختن مبادی ایمان، شب و روز به تلاش مذبوحانه دست می‌زند. سرنوشت نهایی این افراد به آنان در عالم برزخ، ابلاغ می‌شود و به عذاب‌های ابدی، مژده داده می‌شوند. و تا روز قیامت در بدترین وضع روحی و گاه عذاب‌های جسمی واقع می‌گردند. این امر با عدالت الهی منافات ندارد، زیرا عذاب نتیجه طبیعی اعمال ایشان است و بر اساس تجسم اعمال، صورت عمل کفر دائمی، عذاب دائمی است.
بنابر این انسان‌های متوسط اصلاً حیات برزخی برای آنها قابل درک نیست و مانند یک خواب طولانی برای آنها است، یا به اندازه اعمالی که انجام داده‌اند، درک می‌کنند و در لذت یا عذاب خواهند بود. مسئله زمان که در دنیا وجود دارد، در آن عالم منتفی است. منتفی بودن زمان را انسان در دنیا، در حال خواب می‌تواند تجربه کند.
در عین حال می‌توان گفت گاهی دیدن عذاب در عالم برزخ، باعث پاک شدن انسان در آن عالم شده و با برپایی قیامت ، چنین انسانی هیچ گناهی نداشته و وارد بهشت می‌شود، اما فردی که مجازات عمل خود را در عالم برزخ ببیند یا مقدار مجازات او در عالم برزخ، مطابق با سنگینی اعمال ناپسند او نباشد، همچنان باید پس از برپایی قیامت، به مجازات اعمال خود برسد و در صورت پاک شدن روانه بهشت شود.
پس در هر حال، میزان عدل الهی در مورد همه انسان‌ها رعایت می‌شود.
