اشاره:
روزه از ابعاد مادى و معنوى ، جسمى و روحى داراى فواید فراوانى است.روزه در سلامت بدن و پاکسازى آن از انواع غذاها که موجب انواع بیمارى ها می باشد ، اثرات فوق العاده اى دارد. روزه هم جسم و هم روح را پالایش مى کند . اگر در روزه دارى به تمامى جهات توجه داشته باشیم در پایان ایام روزه دارى ، روح و جسمى تزکیه شده خواهیم داشت.
پیامبر اکرم (ص) و روزه
پیامبر خدا (ص) فرمود: المعده بیت کل داء، والحمئه رأس کل دواء؛ معده مرکز و خانه هر دردى است و پرهیز و اجتناب از غذاهای نامناسب و زیاد خوردن اساس و رأس هر داروى شفا بخش است.
و نیز ایشان در جایى دیگر مى فرماید: صوموا تصحوا ، و سافروا تستغنوا؛ روزه بگیرید تا صحت و سلامتى خویش را تضمین کنید و سفر نمایید تا مالدار شوید ، زیرا مسافرت و حمل کالای تجارتى از شهرى به شهرى یا از کشورى به کشور دیگر ، باعث رفع نیازمندى هاى جامعه و عمران کشورها مى گردد. حضرت رسول در روایت دیگرى مى فرماید : لکل شیء زکاه و زکاه الابدان الصیام . (۲) برای هر چیزى زکاتى است و زکات بدنها روزه است
حضرت على (ع) و روزه
امام در قسمتى از یکى از خطبه ها مى فرماید : و مجاهده الصیام فى الایام المفروضات ، تسکینا لاطرافهم و تخشیعا لابصارهم ، و تذلیلا لنفوسهم و تخفیفا لقلوبهم ، و اذهابا للخیلاء عنهم و لما فى ذلک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق کرائم الجوارح بالارض تصاغرا و لحوق البطون بالمتون من الصیام تذللا. (۳) با روزه گرفتنهاى دشوار ، در روزهایى که واجب است ، اندامهایشان با این کار آرام مى گیرد و دیده هایشان خاشع و جانهایشان خوار مى گردد و دلهایشان سبک مى شود و خودبینى از ایشان به وسیله این عبادتها زدوده مى گردد. و با گزاردن چهره هاى شاداب با تواضع بر خاک و با نهادن مواضع سجده بر زمین خود را در مقابل خدا خرد مى نمایند و اینکه با روزه دارى شکمها به پشت مى رسند.
روزه براى آزمایش اخلاص
حضرت (على (ع) در جاى دیگرى مى فرماید: والصیام ابتلاء لاخلاص الخلق .(۴) روزه براى آزمایش نمودن اخلاص مردم است
یکى از دلایل وجوب روزه براى مردم ، آزمایش اخلاص مردم است . چرا که روزه در ایجاد اخلاص عمل بسیار مؤثر است
روزه سپر در مقابل عذاب الهی
حضرت در قسمتى دیگر از نهج البلاغه مى فرماید : صوم شهر رمضان فانه جنه من العقاب.(۵ ) در این بحث امام یکی از دلایل وجوب روزه ماه رمضان را ، سپر و مانع در مقابل عقاب الهى دانسته اند. یعنى روزه موجب غفران و آمرزش گناهان است
امام رضا (ع) و روزه
وقتى از حضرت درباره فلسفه روزه مى پرسند ، مى فرماید : همانا مردم مأمور به روزه گرفتن شدند تا درد و ناگواریهاى گرسنگى و تشنگى را دریابند و آنگاه استدلال کنند بر سختیهاى گرسنگى و تشنگى و فقر آخرت که پیامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانیه فرمود :
( واذکروا بجوعکم و عطشکم جوع یوم القیمه و عطشه .) به وسیله گرسنگی و تشنگى از روزه داریتان ، گرسنگیها و تشنگیهاى روز قیامت را به یاد آورید ، که این یادآوری انسان را به فکر تدارک براى قیامت مى اندازد تا جد و جهد بیشترى در کسب رضاى خدا بنماید . (۷)
امام رضا (ع) در جایى دیگر درباره فلسفه روزه این چنین مى فرماید :
علت روزه براى درک درد گرسنگى و تشنگى است تا بنده ، ذلیل ، متضرع و صابر باشد . همچنین در روزه انکسار و شکستگى شهوات وجود دارد
آرى روزه از افضل طاعات است . شریعت و احکام الهى تعدیل شهوات و در دست گرفتن مهار آنها ، را توسط روزه میسر ساخته و براى تزکیه و طهارت نفس و تصفیه از اخلاقیات رذیله آن را واجب نموده است .
البته مقصود از روزه دارى تنها امساک از خوردن و آشامیدن نیست بلکه غرض نهایى کف نفس مى باشد . همانطور که رسول گرامى اسلام( ص ) فرمودند :
روزه براى هر فرد سپرى است ؛ چرا که روزه دار ، سخن زشت نگوید و کارهاى بیهوده انجام ندهد.
پس روزه انسان را از انحرافات و لغزشها و از دشمنانى بزرگ چون شیطان نفس ، رهایى مى دهد.
و اگر روزه دار، به چنین مراتبى نرسد ، فقط گرسنگى و تشنگى را درک نموده و این پایین ترین درجه روزه دارى مى باشد.
پى نوشت:
۱ـ ارکان اسلام ، ص ۱۰۸
۲- کافى ، ج ۴ ، ص ۶۲
۳ ـ نهج البلاغه ، خطبه ۱۹۲
۴- نهج البلاغه ، حکمت ۲۵۲
۵- نهج البلاغه ، خطبه ۱۱۰
۶ ـ وسائل
۷- همان ، ص ۴
۸- علل الشرایع ، شیخ صدوق ، بخش روزه
