(1418-1343هـ ق)
ولادت
علامه محمدتقى جعفرى در 1304ش.، در تبريز ديده به جهان گشود. مادرش با سواد بود و قرآن را به خوبى مي‌خواند. او قرائت قرآن را به محمد تقى تعليم داد. محمد تقى چنان خوب قرائت قرآن را فرا گرفته بود كه وقتى در 6 سالگي، در سال 1310 هـ. ش براى اولين بار وارد مدرسه “اعتماد” تبريز شد، مدير مدرسه آقاى جواد اقتصاد خواه، بعد از شنيدن قرائت قرآن او لبخندى زد و گفت: بارك الله! خيلي خوب خواندي! نيازى به درس‌هاى كلاس اول و دوم نداري؛ از فردا وارد كلاس سوم شو!
حافظه قوى محمد تقي همگان را به شگفتى وا مي‌داشت، به طورى كه متن كليله و دمنه را از حفظ مي‌خواند و معناى عبارات مشكل را شرح مي‌داد. معلمان مدرسه اعتماد، همواره او را تشويق مي‌كردند.
تحصيلات
تحصيلات ابتدايي را در دبستان اعتماد آغاز كرد، اما در كلاس پنجم به دليل فقر مالي ناگزير مدرسه را رها كرده و براى امرار معاش به كار مشغول شد. پس از مدتى نيمى از روز را به كار پرداخت و نيمى ديگر را به تحصيل در مدرسه طالبيه مشغول شد. او سپس براى ادامه تحصيل عازم تهران شد و از درس آيت‌الله شيخ محمدرضا تنكابنى و همچنين ميرزا مهدى آشتيانى كه در مدرسه مروى تشكيل مي‌شد، بهره برد.
علامه جعفرى پس از تحصيل در تهران عازم قم شد و بعد از يكسال و نيم اقامت در اين شهر در 1327 ش. رهسپار نجف گرديد. او در اين شهر وارد مدرسه صدر شد و درس خارج را شروع كرد. علامه جعفرى از محضر آيات عظام شيخ محمدكاظم شيرازي، سيد ابوالقاسم خوئي، سيد محمود شاهرودي، سيد محسن طباطبائى حكيم، سيدعبدالهادى شيرازي، سيدهادى ميلانى و سيدجمال گلپايگاني بهره‌هاى فراوان برد. او دروس فلسفى و عرفانى را نزد شيخ صدراى قفقازى و شيخ مرتضى طالقانى فراگرفت و همزمان به مطالعه كتب علوم انسانى پرداخت و با انديشه‌ها و معارف شرق و غرب آشنا شد.
پس از طى مراحل فوق به تدريس درس خارج و فقه و اصول به ويژه كتاب هاى مكاسب و كفايه پرداخت و قسمتهايى از تقريرات درسى آيت‌الله خوئى و آيت‌الله سيد عبدالهادى شيرازى را به رشته تحرير در‌آورد. او پس از 10 سال اقامت در نجف در 1337 عازم ايران شد و به خدمت آيت‌الله بروجردى رسيد. آيت‌الله بروجردى از وى خواست در قم بماند و به تدريس ادامه دهد اما آب شور قم به مزاج علامه سازگار نبود و وي ناچار شد قم را به سوى مشهد ترك كند. او يكسال در مشهد ماند و سپس رهسپار تهران شد و در مدرسه مروى به تدريس پرداخت. وى درخواست آيات عظام شيخ محمدتقى آملى و سيداحمد خوانسارى را براي عهده دارى مسئوليت امام جماعت مسجد نپذيرفت و به كار تدريس و تحقيق و تأليف پرداخت.
بعدها با استادانى چون شهيد مرتضى مطهري، بديع‌الزمان فروزانفر و دكتر محمدابراهيم آيتي آشنا شد و مورد توجه و عنايت آنان قرار گرفت.
از ويژگي‌‌هاي علامه، تلاش مداوم ايشان براى اتصال حوزه و دانشگاه و علوم قديم و جديد بود. او به دليل آشنائى با زبان حوزويان و دانشگاهيان آثارى به يادگار گذاشت كه مورد توجه هر دو قشر قرار گرفت.
علامه جعفرى با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زيبائى شناسى در اسلام و نيم‌قرن فعاليت علمى و پژوهشي، بيش از 100 جلد كتاب و رساله تحرير نمود. همچنين 27 جلد كتاب در زمينة شرح و تفسير نهج‌البلاغه و 15 جلد كتاب در زمينه تفسير مثنوى معنوى مولوى نگاشت. نقد و تحليل مثنوى و شرح و تفسير نهج‌البلاغه نيز از ديگر آثار ارزشمند وى مي‌باشد. ايشان بيش از 70 جلسه بحث و گفتگو با شخصيتهاى بين‌المللى از جمله برتراندراسل، روژه‌گارودي، پروفسور عبدالسلام و پروفسور روزنتال داشته است. وى به دليل علاقه به هنر و ادبيات، بيش از صد هزار شعر و قصيده و نظم فارسى و عربى و همچنين بخشهائى از ادبيات غرب را حفظ بود و آثار هنرى ايشان همچنان يكى از منابع اصيل هنر از ديدگاه فلسفه و حكمت اسلامى است.
اساتيد
آيت الله حاج شيخ محمد رضا تنكابنى (ره)
آيت الله ميرزا مهدى آشتيانى (ره)
آيت الله سيد محمد حجت (ره)
آيت الله شيخ مهدي مازندرانى (ره)
آيت الله شيخ محمد تقى زرگر (ره)
آيت الله شيخ کاظم شيرازى (ره)
آيت الله سيد عبدالهادى شيرازى (ره)
آيت الله سيد ابوالقاسم خويى (ره)
آيت الله شيخ مرتضى طالقانى (ره)
آيت الله ميرزا حسن يزدى (ره)
آيت الله سيد محمود شاهرودى (ره)
آيت الله سيد جمال گلپايگانى (ره)
آيت الله سيد محمد هادى ميلانى (ره)
آيت الله شهيدي (صاحب حاشيه بر مکاسب) (ره)
آيت الله سيد محسن حکيم (ره)
شاگردان
دكتر عبدالرحيم گواهي
دكتر عبدالله نصري
حجت الاسلام دكتر محمد مهدي گرجيان
تاليفات
1- امربين‌الامرين في الجبر و التفويض
۲- الرضاع
۳- تعاون الدين و العلم
۴- ارتباط انسان و جهان
۵- وجدان
۶- توضيح و بررسي مصاحبه برتر اندراسل
۷- جبر و اختيار
۸- آفرينش انسان
۹- علم در خدمت انسان
۱۰- طبيعت و ماوراء طبيعت
۱۱- اخلاق و مذهب
۱۲- رابطه علم و حقيقت
۱۳- نيايش حسين(ع) در عرفات
۱۴- منابع فقه
۱۵- انسان در افق قرآن
۱۶- نقد و بررسي برگزيده افكار راسل
۱۷- ايده آل زندگي و زندگي ايده‌آل
۱۸- نگاهي به امام علي(ع)
۱۹- تفسير و نقد و تحليل مثنوي
۲۰- مجموعه مقالات
۲۱- حركت و تحول از ديدگاه قرآن
۲۲- مولوي و جهان بينى ها
۲۳- ترجمه و تفسير نهج‌البلاغه در ۲۷ مجلد
۲۴- فلسفه و هدف زندگي
۲۵- طرحهايي در انقلاب فرهنگي
۲۶- علم از ديدگاه اسلام
۲۷- شناخت از ديدگاه علمي و از ديدگاه قرآن
۲۸- حيات معقول
۲۹- شناخت انسان درتصعيد حيات تكاملي
۳۰- از دريا به دريا (كشف الابيات مثنوي)، در ۴ مجلد
۳۱- فلسفه زيبايي و هنر از ديدگاه اسلام
۳۲- تحليل شخصيت خيام
۳۳- علم و دين در حيات معقول
۳۴- كيفر سرقت در اسلام
۳۵- حكمت اصول سياسي در اسلام
۳۶- حكمت، عرفان و اخلاق در شعر نظامي
۳۷- اعلاميه جهاني حقوق بشر از ديدگاه اسلام و غرب
۳۸- بقاء در قرن بيست و يكم (نقد و بررسي بيانيه وانكوور)
۳۹- سرگذشت انديشه‌ها
۴۰- تحقيقي در فلسفه‌ي علم
۴۱- تكاپوي انديشه‌ها (مجموعه مصاحبه‌هاي استاد) در ۲ مجلد
۴۲- عرفان اسلامي
۴۳- فرهنگ پيرو، فرهنگ پيشرو
44-بررسي و نقد نظريات هيوم در چهار مسئله‌ي فلسفي
۴۵- فلسفه‌ي دين
۴۶- عوامل جذابيت سخنان مولوي
۴۷- پيام خرد (مجموعه مقالات و سخنرانيهاي بين‌المللي)
۴۸- جامعه‌شناسي اديان، ژان پل ويلم، ترجمه‌ي دكتر عبدالرحيم گواهي با نقد و بررسي استاد محمد تقي جعفري، تهران، ۱۳۷۷ ه. ش.
۴۹- موسيقي از ديدگاه فلسفي و رواني
50-انسان و آفرينش
51- كتاب تفسير و نقد و تحليل مثنوي
وفات
استاد علامه محمدتقى جعفري فيلسوف و انديشمند بزرگ دنياى اسلام، روز دوشنبه 25 آبان 1377 در سن73 سالگي، در اثر سكته مغزى در يكى از بيمارستانهاي لندن به ديار باقى شتافت. پيكر اين عالم فرزانه در جوار حرم مطهر امام رضا (ع) به خاك سپرده شد.
