تثلیث اساسی ترین اصل از اصول آیین مسیحیت است. تثلیث در اصطلاح علم ادیان به معنای سه‌گانه‌پرستی است و در دین مسیحیت به این معنا است که در الوهیت سه شخص وجود دارند؛ پدر، پسر و روح القدس که همه آنها در الوهیت مساوی و دارای شأنی همسان بوده و هیچکدام بر دیگری برتری ندارد.[۱] به عبارت دیگر تثلیث مرکب از خدای پدر و خالق جهان و خدای پسر و نجات دهندۀ همۀ جهانیان و خدای روحالقدس و متبرک کنندۀ برگزیدگان خداست.[۲]
در باره تثلیث که رکن اصلی مسیحیت را تشکیل می دهد سوالات زیر مطرح می گردد:
- مسیحیان چه دلیل تاریخی و عقلی بر این دارند که مسیح فرزند خداست و یا خداست. تا یک ضلع تثلیث را تشکیل بدهد؟
- دلیل مسیحیان بر خدایی روحالقدس چیست تا در کنار خدا و حضرت مسیح ضلع سوم را تشکیل بدهد؟
- پدیدۀ تثلیث مفهوم مشخصی ندارد، به شهادت تاریخ و کتاب مقدس، حضرت عیسی (علیه السلام) فرزند انسان است و مانند سایر انسانها بی‌هیچ تفاوتی زندگی میکرد و در معرض تغییر و تحول قرار داشت، پس ممکن نیست که چنین موجود ممکنی همسان خدای واجب‌الوجود گردیده و با او در کنار روحالقدس خدای واحد را بسازد! مسیحیان با صراحت می گویند خدایکی است؛ اما سه گانه: پدر، پسر و روحالقدس این هرسه همان خدای یگانه است![۳] این مسأله در مورد روحالقدس نیز جاری است. بنابراین تثلیث مسیحیت نه تنها پایه عقلی و علمی ندارد بلکه با این دو امر در تعارض است.
- آموزۀ تثلیث با اعتقاد به یکتایی خداوند قابل جمع نیست. اگر مسیح (علیه السلام) و روحالقدس را از حیث ذات در ردیف خداوند قرار دهیم، لزوماً باید صفات الهی از جمله ازلی و ابدی بودن را به آنها نسبت دهیم. و به این ترتیب، هر سه واجب‌الوجود خواهند بود. و با توجه به اینکه اگر چیزی واجب‌الوجود باشد، در وجود و تمام شئوناتش از وجود دیگری مستقل و بینیاز خواهد بود. پس لازمه تثلیث این میشود که خدا، عیسی و روحالقدس هر کدام خدایان مستقلی هستند که با هم هیچ ربط و خویشاوندیای ندارند. در حالیکه تثلیث مسیحیت به این معناست که مجموع آنها یک خدای واحد را می سازند! و لازمه آن این است که آنها به تنهایی هیچکدام خدا نیستند و نتیجه این تفکر به تناقض منتهی میشود به این معنا که هر یکی از آنها هم خداست هم خدا نیست. و گزاره‌ای که به تناقض منتهی شود باطل است. پاسخ مسیحیان در برابر این اشکال چیست؟
- افزون بر آن اگر این امکان وجود داشته باشد که سه فرد مشخص یک خدا را تشکیل بدهد هیچ دلیلی نداریم که این مسأله به تثلیث منحصر شود، بلکه این امکان هم وجود خواهد داشت که افراد بیشتری از موجودات ممکن در کنار خدا، خدای واحد راتشکیل دهند! همان چیزی که چهار خدایی و پنج خدایی و بالا تر را باطل می‌داند، بطلان تثلیث را نیز به اثبات میرساند و در سه خدایی هیچ امتیازی دیده نمیشود تا آن را توجیه کرده و مورد قبول عقل و عقلاء و عرف قرار دهد.
- آیا آموزۀ تثلیث مسیحیت را عملا از مسیر ادیان ابراهیمی و توحیدی منحرف نکرده و آن را در حوزه آیین های غیرآسمانی قرار نداده است. دینهایی که توسط پیامبران الهی از آدم گرفته تا خاتم پیامبران برای هدایت بشر آورده شده اند، همگی دعوت به توحید نموده و از شرک و پرستیدن غیر خدای یگانه مردم را باز داشته اند؛ اما در مسیحیت موجود، برخلاف سایر ادیان الهی تثلیث به جای توحید برگزیده شده است ؟
پی نوشتها
[۱]. الیستر مک کراث، درسنامه الهیات مسیحی، ترجمه: بهروز حدادی، ص۶۱٫
[۲]. ستیفن نیلز، خدای مسیحیان، (از سلسله کتابهای مسیحی برای جهان)، ترجمه: مسعود رجب‌نیا، ص۹۹٫
[۳] . میشل مالرب، انسان و ادیان، ترجمه: مهران توکلی، ص۷۹٫
نویسنده: حمید رفیعی
