25 شوال سال 148 هجرى قمرى
ابو عبدالله، جعفر بن محمد بن على بن الحسين بن على بن ابى طالب(ع)، معروف به “صادق آل محمد”، امام ششم شيعيان است، كه پس از شهادت پدرش امام محمد باقر(ع)، در هفتم ذى حجه سال 114 قمرى، بنا به وصيت مستقيم پدر ارجمندش به مقام منيع امامت نايل آمد. ميلاد مسعودش، مصادف بود با روز جمعه به هنگام طلوع فجر و به قولى روز دوشنبه هفدهم ربيع الاول سال 80 هجرى قمرى، در مدينه منوره.(1)
مادر بزرگوارش، فاطمه بنت قاسم بن محمد بن ابى بكر، مكنى به “اُم فروﺓ” بود. اين بانوى والا مقام، كه فرزند زاده جناب محمد بن ابى بكر، يار وفادار اميرمؤمنان(ع) و شهيد راه ولايت و امامت بود، در ميان بانوان عصر خويش، به تقوا، كرامت نفس و بزرگ منشى معروف و مشهور بود و امام صادق(ع) درباره شخصيت وى فرمود: مادرم از جمله بانوانى بود كه ايمان آورده و تقوا پيشه كرد و نيكوكارى نمود و خدا نيكوكاران را دوست دارد.(2)
امام صادق(ع) از جانب مادر، به خليفه اول مسلمانان (ابوبكر) و از جانب پدر، به امام اول شيعيان و خليفه چهارم مسلمانان (حضرت على(ع)) منتهى مى گردد. آن حضرت در اواخر حكومت بنى اميه و اوائل حكومت بنى عباس مى زيست و از نزديك شاهد قيام سراسرى مردم بر ضد بنى اميه و سوء استفاده بنى عباس از احساسات مذهبى مردم و به دست گرفتن حكومت، با عنوان بيعت با “الرضا من آل محمد(ص)”، بود و امر سنگين امامت و رهبرى شيعيان و محبان اهل بيت(ع) را به نيكى اداره مى كرد.
امام صادق(ع) در زمان خلافت عبدالملك بن مروان (پنجمين خليفه اموى) ديده به جهان گشود و پس از وى، با هشت خليفه اموى ديگر و دو خليفه عباسى، به نام هاى ذيل هم عصر بود و از اكثر آن ها رنج ها و آزارهاى فراوانى متحمل گرديد: 1- وليد بن عبدالملك 2- سليمان بن عبدالملك 3- عمر بن عبدالعزيز 4- يزيد بن عبدالملك 5- هشام بن عبدالملك 6- وليد بن يزيد 7- يزيد بن وليد 8- مروان بن محمد 9- ابوالعباس سفاح 10- منصور دوانقى(3) سرانجام، در 65 سالگى به دست عوامل منصور دوانقى مسموم شد و بر اثر آن، به شهادت رسيد.
درباره تاريخ شهادتش، دو گفتار است، برخى نيمه رجب سال 148 قمرى و برخى ديگر 25 شوال سال 148 قمرى را بيان كرده اند. ولى معروف و مشهور ميان مورخان و سيره نگاران شيعه، همان قول دوم، يعنى 25 شوال مى باشد. پس از شهادت آن حضرت، بدن مطهرش را حضرت امام موسى كاظم(ع) به همراه ساير برادران و فاميلان خود، غسل داد و بر وى كفن پوشيد و در قبرستان بقيع، در كنار سه امام معصوم ديگر، يعنى امام حسن مجتبى(ع)، امام زين العابدين(ع) و امام محمد باقر(ع) به خاك سپرد.
در اين جا متن گفتار شيخ مفيد(ره) درباره شخصيت آن حضرت را بيان مى كنيم: و كان الصادق جعفر بن محمد بن على بن الحسين عليهم السلام من بين اخوته خليفه ابيه محمد بن على عليهما السلام و وصيه، القائم بالامامه من بعده، و برز على جماعتهم بالفضل، و كان أنبههم ذاكراً، و أعظهم قدراً، و أجّلهم فى العامه و الخاصه، و نقل الناس عنه من العلوم ما سارت به الركبان، و انتشر ذكره فى البلدان و لم ينقل عن احد من أهل بيته العلماء ما نقل عنه، و لا لقى أحد منهم من أهل الآثار و نقله الاخبار و لا نقلوا عنهم كما نقلوا عن أبى عبدالله، فان اصحاب الحديث قد جمعوا أسماء الرواﺓ عنه من الثقاﺓ على اختلافهم فى الآراء و المقالات فكانوا أربعه آلاف رجل.(5)
