چرا بعضی از زوج‌ها توصیه‌های دین درباره ی اظهار محبت کلامی را جدی نمی‌گیرند؟
برای داشتن زندگی آرام و شاد، مهارت‌های مختلفی لازم است که یکی از مهمترین آنها، مهارت کلامی است. روانشناسان از این مهارت زندگی زناشویی، به عنوان قوانین طلایی زندگی نام می‌برند و معتقدند رعایت این قوانین، زندگی را آن قدر به کامتان شیرین می‌کند که به راحتی می‌توانید خیلی از سختی‌ها را تحمل کنید. در دین اسلام، توصیه‌های زیادی درباره ی مهارت سخن گفتن زن و شوهر وجود دارد که شاید خیلی از زن و شوهرها، درباره ی این مهارت دینی، کمتر بدانند، در حالی که رعایت توصیه‌ها و سیره ی عملی ائمه معصوم(علیهم السلام) در این زمینه، خیلی از اختلافات زناشویی را حل و فصل می‌کند.
۱- چگونه باید از شوهر استقبال کرد؟
یکی از مهمترین مهارت‌ها برای دلگرم کردن همسر، این است که وقتی مرد از محل کار به خانه برمی‌گردد، خانم خانه با نام خداوند متعال به استقبالش برود و در سلام کردن از او سبقت بگیرد. چون کلمه «سلام»، یکی از اسامی خداست. همان طور که خدا در آیه ی ۲۳ سوره حشر در ضمن شمردن اسماء الهی می‌فرماید: «السلام المؤمن»؛ بدین معنا که خداوند متعال آفریننده و ایجاد کننده سلامت و ایمنی بخش است. از سوی دیگر، حتی اگر کسی معنای کلمه «سلام» را نداند، به خودی خود، متوجه آرامش‌بخشی آن می‌شود. پس خانمی که برای استقبال از همسرش که تازه به خانه برگشته به او سلام می‌کند، با این رفتار خود، همسرش را دلگرم و آرام می‌کند چرا که کلمه «سلام» آهنگی ملایم و آرام و لطافت و نرمش خاصی دارد که گوش شنونده را می‌نوازد و او را آرام می‌کند. در همین خصوص در کتاب «حلیه المتقین» روایتی از امام صادق(علیه السلام) وجود دارد که مردی خدمت پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) رفت و عرض کرد: «من همسری دارم که وقتی وارد منزل می‌شوم به استقبالم می‌آید، وقتی از خانه بیرون می‌آیم بدرقه ام می‌کند، وقتی غمگینم دلیل غمم را می‌پرسد و می‌گوید اگر غمت برای روزی است، نگران نباش چون خدا، روزی انسان‌ها را تکفل کرده. اگر غمت برای آخرت است، نگران نباش. تلاش کن که خداوند پاداشت را می‌دهد». پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در پاسخ به او می‌فرمایند: «خداوند متعال، کارگزاران ویژه‌ای دارد که به بندگان کمک می‌کنند. همسر تو، یکی از این کارگزاران و بندگان خاص خداست که خدا برای او، اجر جهاد در راه خدا و شهادت را می‌نویسد».
۲- به نرمی و آرامی صحبت کنید
شیوه ی سخن گفتن ائمه ی معصوم(علیهم السلام) هم متفاوت بوده است. در کتاب «بحارالانوار» از امام علی(علیه السلام) روایتی نقل شده که حضرت می‌فرمایند: «نرمش در سخن و با صدای رسا سلام کردن، یکی از عبادتهاست». بنابراین آهسته و نرم صحبت کردن، یکی از مهارت‌هایی است که همسران باید در زمان صحبت کردن با یکدیگر، آن را مورد توجه قرار دهند. مشخص است که زبان تند و خشن، نه تنها آرامش خانواده را تهدید می‌کند بلکه گوینده را هم به عذاب دچار می‌کند. در این خصوص حدیثی از امام صادق(علیه السلام) در کتاب «تحف العقول» نقل شده که می‌فرمایند: «در رابطه میان زن و شوهر، مرد از سه چیز بی‌نیاز نیست و زن هم از سه چیز بی‌نیاز نیست. مرد باید با زن خوشرفتاری و مدارا داشته باشد تا بتواند محبت و علاقه او را جلب کند، ظاهرش را در برابر او آراسته کند و گشاده دست و بخشنده باشد. زن هم باید خودش را از پلیدی دور نگه دارد و تمیز و مرتب باشد، اظهار محبت کند و به نحوی رفتار کند که شوهر را نسبت به خودش بددل نکند.» بنابراین نرمش و مدارا در سخن گفتن، باید هم از طرف خانم رعایت شود و هم از طرف آقا. چون اگر قرار باشد یکی از همسران مدام رعایت محبت و احترام را بکند اما دیگری ذره‌ای محبت از خود نشان ندهد، در خانواده صمیمیت ایجاد نخواهد شد.
۳- آرام و با محبت صدایش کن
شیوه صدا زدن همسر، یکی از مهارت‌های کلامی است که باعث برقراری محبت بین زوجین می‌شود. در واقع کسی که همسر خود را با لحنی آرام و محبت‌آمیز صدا می‌زند، او را به آرامش دعوت می‌کند اما صدا زدن با لحن تند و با کلمات توهین‌آمیز، باعث تنش و مشاجره در خانواده می‌شود. به همین دلیل گفته می‌شود با نوع صدا زدن همسرتان، مشخص می‌شود که چه حسی نسبت به او دارید و در ادامه صحبت‌هایتان می‌خواهید با او به نرمی سخن بگویید یا دنبال دعوا هستید. البته در خصوص شیوه صدا زدن همسر، چند نکته نباید فراموش شود:
اول این که بدون گفتن اسم همسرتان یا جایگزین مناسبی به جای اسم، با او شروع به صحبت نکنید. البته این جایگزین اسم می‌تواند برحسب سلیقه زن و شوهر انتخاب شود.
دوم این که در صدا زدن، از پسوند یا پیشوند توهین‌آمیز و بی‌ادبانه خودداری کنید. زمانی که مرد یا زنی همسر خود را با اسم و لحن مورد علاقه‌اش صدا می‌زند، علاوه بر اینکه خستگی و ناراحتی را از او دور می‌کند، این پیام را می‌رساند که نسبت به او، علاقمند است.
۴-«دوستت دارم» یادتان نرود
ابراز محبت، یعنی نشان دادن محبت قلبی نسبت به دیگری. این شیوه، یکی از بهترین راه‌های جلب محبت همسر است که می‌تواند در قالب کلمات هم ادا شود. در جلد پنجم کتاب «کافی» به نقل از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نوشته شده: «این گفتار مرد به همسرش که «من تو را دوست دارم»، هرگز از قلب زن بیرون نمی‌رود». در واقع این جمله، چنان معجزه‌ای می‌کند که زن با شنیدن آن، حاضر می‌شود تمام زندگی و داشته خودش را برای آرامش و رفاه همسر و فرزندانش فدا کند و در عین حال، هیچ وقت این ابراز محبت شوهرش را از یاد نخواهد برد. حواسمان باشد که داشتن محبت قلبی نسبت به همسر، برای یک زندگی آرام و شیرین کفایت نمی‌کند. در واقع لازم است که محبت‌ها به زبان بیاید تا طرف مقابل با شنیدن آن، دلش آرام بگیرد. این محبت و قدردانی می‌تواند در قالب جملاتی ادا شود، مانند: «چه غذای خوشمزه‌ای آماده کرده‌ای»، «دست شما درد نکند»، «خسته نباشید»، «چقدر با این لباس زیبا شده‌ای» و… در عین حال آقایان باید توجه داشته باشند که خانم‌ها به طور ذاتی، نازک دل و حساسند. به همین دلیل بیشتر از مردان، به مهر و محبت نیاز دارند. هنگامی که زنی با مهر شوهرش مواجه شود، محبت خود را بیشتر از قبل به او ابراز می‌کند و انگیزه‌اش برای خدمت به همسر و خانواده بیشتر می‌شود. اظهار محبت از طرف زن نیز یکی از راه‌های جلب محبت شوهر است. در کتاب «مستدرک الوسائل» به نقل از امام رضا(علیه السلام) نوشته شده: «بعضی از زن‌ها برای شوهرانشان بهترین غنیمت هستند؛ زنانی که برای شوهرانشان اظهار عشق و محبت کنند». به همین دلیل لازم است که زن در برابر شوهرش، غرور بی‌جا و حجب و حیا را کنار گذاشته و از ابراز محبت نسبت به او دریغ نکند. بدین ترتیب اظهار محبت بین همسران، نه تنها بسیاری از سوءتفاهمات و مشکلات را حل می‌کند بلکه باعث می‌شود که فضای خانه و خانواده، برای آنها لبریز از نشاط و آرامش باشد.
۵-با هم شوخی کنید
شوخی کردن و گفتن جملات آرام‌بخش، از نکاتی است که می‌تواند فضای خانواده را آرام کند. در همین خصوص روایتی در کتاب «بحارالانوار» نوشته شده؛ روزی امام صادق(علیه السلام) از شخصی پرسیدند: «چقدر با همسرت شوخی می‌کنی؟» مرد در جواب عرض کرد: «خیلی کم!» سپس امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «این طور نباشید. با یکدیگر شوخی کنید. چون شوخی، از خوش اخلاقی پدید می‌آید». وقتی زن و شوهری این صفت را در زندگی خود داشته باشند و هر روز در حد چند کلمه با هم شوخی کنند، با این کار خود، بار زندگی را سبک می‌کنند. البته در خصوص شوخی کردن نکاتی وجود دارد که رعایت کردن آنها ضروری است. یکی از موارد، دوری کردن از توهین و ناسزاست. در جلد دوم کتاب «کافی» به نقل از امام باقر(علیه السلام) نوشته شده: «خداوند عزوجل کسی را که در میان جمع شوخی کند، دوست دارد به شرط آن که توهین نکند.» در واقع توهین کردن هنگام شوخی، نه تنها موجب شاد شدن دل همسر نمی‌شود بلکه او را آزار می‌دهد و زمینه‌ساز کینه در قلب او می‌شود. به همین دلیل باید از شوخی‌هایی که دل همسر را می‌رنجاند دوری کرد. از سوی دیگر لازم است که شوخی کردن، با تحقیر کردن شخصیت دیگری همراه نباشد. در غیر این صورت، همین شوخی موجب از بین رفتن محبت و آغاز کننده دعوا و مشاجره بین زوجین می‌شود.
۶- برای هم دعا کنید
وقتی زن و شوهری برای یکدیگر دعا می‌کنند، زمینه ارتباط مسالمت آمیزی را فراهم می‌کنند. زنی که بشنود همسرش هنگام دعا کردن، او را از یاد نمی‌برد، دلش گرم می‌شود که مورد محبت او قرار گرفته. این احساس در مورد مردان نیز وجود دارد. خداوند متعال در قرآن کریم این نوع دعاها را به مردم آموزش داده تا به صورت فردی و جمعی یکدیگر را دعا کرده و برای خودشان طلب خیر کنند تا علاوه بر بهره‌مند شدن از لطف خدا، در دل همسر و خانواده خود ایجاد محبت و صمیمیت کنند. یکی از نمونه‌های این دعا در آیه ۷۴ سوره فرقان آمده است؛ «پروردگارا! به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنی چشمان ما باشد و ما را پیشوای پرهیزکاران قرار ده». هم چنین در آیه ۲۸ سوره مبارکه نوح می‌فرماید: «پروردگارا! من و پدر و مادرم و هر مؤمنی را که به سرای من داخل شود، بیامرز».
۷-چه کلام‌هایی نگوییم؟ زبان سرخ و سر سبز!
می‌دانید اولین خطری که زندگی زناشویی شما را تهدید می‌کند چیست؟ در جلد دوم کتاب «کافی» به نقل از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نوشته شده است: «به مردم ناسزا نگویید که با این کار، در میان آنها دشمن پیدا می‌کنید.» تندزبانی، بدخویی و پرخاشگری، خصلت‌هایی است که خوشی‌های زندگی را از ناحیه زبان تهدید می‌کنند. اگر زنی در برابر شوهرش بدزبان شد و به او توهین کرد، همان اول، یک ضربه محکم به احساس او می‌زند. در مقابل، اگر مردی بدزبان و تندخو باشد، محبت او را خدشه‌دار می‌کند. وقتی این بدزبانی‌ها در خانواده ادامه پیدا کند نه تنها مهر و محبت میان زن و شوهر از بین می‌رود بلکه امکان دارد که کینه و نفرت جایگزین محبت آنها شود. بدتر از همه این که سنگدلی و قساوتی که در نتیجه این بدزبانی‌ها و به خصوص زخم زبان‌ها ایجاد می‌شود، به آسانی از بین نمی‌رود و مهمترین آسیبی است که در کمین زندگی‌های زناشویی قرار گرفته چرا که زخم زبان و مقایسه همسر با دیگران، چیزی نیست که به سادگی از ذهن زن یا مرد پاک شود.
بدترین شکل آسیب زبان، این است که زنی، شوهرش را با مردان دیگر مقایسه کند و مثلاً بگوید «ببین فلانی چقدر مرد خوبی است و چه زندگی خوبی برای همسرش فراهم کرده» یا این که مردی در مقایسه همسرش با زنان دیگر بگوید «ببین فلانی چه زن خوبی است». این جملات که معمولاً بدون فکر و اندیشه منطقی و عاقلانه بر زبان بعضی از خانم‌ها و آقایان جاری می‌شوند، مانند سیل نابودکننده‌ای هستند که محبت را از ریشه می‌کند و از بین می‌برد.
منبع مقاله: نشریه همشهری آیه؛ شماره۱۴؛ مریم مرتضوی
