اهل سنت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای توجیه این عقیده شان روایاتی را به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نسبت داده اند مثلا می گویندکه پیامبر فرموده است: بهترین مردمان، مردم عصر من هستند…[۱] و یا فرموده است: صحابه مرا بد نگویید زیرا اگر کسی از شما برابر کوه احد طلا در راه خدا خرج کند برابر با مُدّ صحابی و حتی با نصف مدش هم نمی تواند باشد.[۲] و یا: هر گاه کسانی را دیدید که از اصحاب من بدگویی می کنند بگوئید لعنت خدا باد بر کسی که بد است.[۳]
اهل سنت با این روایات می خواهند بگویند که چون صحابه بهترین مردم، دارای بالاترین عمل و بدگوی آنان سزاوار لعن است و کسی حق عیب جویی در آنان را ندارند.
البته برای توجیه کارهای خلاف برخی صحابه که در تاریخ نقل شده و از آن جمله ظلم خلفا و معاویه در حق امام علی(علیه السلام) و فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و سایر اهل بیت (علیهم السلام)، اصل دیگری درست کرده اند و ان عبارت از اجتهاد است. این اجتهاد در مذهب اهل سنت مورد پذیرش قرار گرفته است تا به وسیله آن رفتار و اعمال برخی از صحابه را در صدر اسلام و در برخی موارد در برابر نصوص مورد توجیه قرار می دهند. البته آنان این نوع اجتهاد را فقط حق صحابه رسول خدا و تابعین می دانند و فقط خطاهای آشکار و روشن آنان را از این طریق مورد تایید قرار داده و آنان را از جرم و جنایتی که انجام داده اند تبرئه می کنند و تازه برای آنان ثوابی هم در برابر کار خطا و حتی جنایت شان قائل هستند! آنان می گویند صحابه در مسائل فقهی در حیات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اجتهاد می کردند و پیامبر هم آنان را از این کار منع نمی کرد[۴] آنان می گویند صحابه اجتهادهای زیادی انجام داده به خصوص در باب تعیین خلافت و امامت مانند اجتهاد صحابه در باره ابوبکر که او نسبت به سایر صحابه برای امامت سزاوارتر است و نیز اجتهاد ابوبکر درباره خلافت عمر که او را به خلافت برگزید.[۵] و همین اجتهاد معاویه ، عمر عاص ، طلحه، زبیر، و دیگران با این اصل مورد پذیرش اهل سنت قرار گرفته است.
اینجا چند سؤال قابل طرح است:
- چرا پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) خوب و بد صحابه و تابعین را یک کاسه کرده است؟ آیا این دیدگاه پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) خود آن حضرت را زیر سرال نمی برد؟
- با چه معیار قابل پذیرشی کسی که مرتکب جنایت شده و تردید در آن وجود ندارد، قابل تبرئه است؟
- بر طبق کدام دلیل عقلی و شرعی یک جانی و ظالم به خاطر جرم و ظلمش مستحق پاداش و ثواب الهی است؟ آیا این دیدگاه با عدالت خداوند سازگار است؟
- ایا این احتمال وجود ندارد که این فرهنگ به وسیله بنی امیه در میان اهل سنت ترویج و تثبیت شده و امروز بدون تحقیق برگشت از آن برای اهل سنت مشکل شده است؟
پی نوشتها
[۱]. بخاری، محمد، صحیح البخاری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق، ج ۳ ، ص ۱۵۱.
[۲]. همان، ج ۴، ص ۱۵۹.
[۳]. همان، ص ۱۹۵.
[۴]. شنقیطی، محمد الامین بن محمد، اضواءالبیان، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۹۴.
[۵]. همان، ص۱۹۵.
