زمان‌های قدیم، پدران، از داشتن فرزند پسر، خوشحال و خرسند می‌شدند و بعد از تولّد فرزند ذکور، دنیا را به کام می‌پنداشتند، چرا که پسر را عصای دست خود دانسته که کمک کار او خواهد بود و او را در امر معاش خانواده یاری خواهد کرد. داستان جایگاه فرزند دختر در زمان جاهلیت، آن قدر روشن و واضح است که نیازی به تکرار آن نیست. امروره نیز در قرن ۲۱، هستند افرادی که از داشتن فرزند پسر خوشحال و با وجود فرزند دختر، غم سراسر وجودشان را فرا می‌گیرد. غافل از این که روایات فراوانی در باب برکات وجودی فرزند دختر داریم. البته جای تذکر است که هر یک از فرزندان دختر یا پسر، اثرات وجودی خاص خودشان را بر زندگی دارند و در این میان، این فرزند صالح است که در میان سایر فرزندان، مدال برتری را بر گردن خواهد آویخت.
دختر و برکات وجودی‌اش
روایات فراوانی در باب برکات وجودی فرزند دختر وجود دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حضرت صادق(علیه السّلام) مردى را دید که برایش دخترى به دنیا آمد، به همین خاطر ناراحت و غضبناک بود، فرمود:
«أ رأیت لو أنّ اللَّه تبارک و تعالى اوحى الیک انّى أختار لک او تختار لنفسک ما کنت تقول؟» یعنى: «اگر خداوند متعال به تو بگوید: من برایت انتخاب کنم یا تو؟ چه میگویى؟».گفت: میگویم: پروردگارا! تو انتخاب کن، فرمود: «فانّ اللَّه قد اختار لک». یعنى: «الان خداوند برایت(دختر) انتخاب کرده(پس چرا ناراحتى؟)». سپس فرمود: پسر بچه‌اى که حضرت خضر به امر پروردگار او را کشته بود که قرآن کریم میفرماید: فَأَرَدْنا أَنْ یُبْدِلَهُما رَبُّهُما خَیْراً مِنْهُ زَکاهً وَ أَقْرَبَ رُحْماً(سوره کهف آیه ۸۱) یعنى: «اراده کردیم که براى پدر و مادرش، فرزندى پاکتر و مهربانتر نصیبشان گردد». خداوند متعال به جاى آن پسر، دخترى به آنان داد که از نسل آن دختر، هفتاد پیامبر به دنیا آمد».( آیین بندگى و نیایش(ترجمه عده الداعی) / ۱۴۸)
ابان بن تغلب میگوید: امام صادق(علیه السلام) فرمود: دختران، حسنه و پسران، نعمت اند، در برابر حسنات، پاداش داده میشود، ولى نعمت، مورد بازخواست قرار می‌گیرد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هر کس سه دختر داشته باشد و نگهدارى و غم و شادى آنان را متحمل گردد در روز قیامت او را از آتش و عذاب محافظت خواهند نمود. «الخصال/ترجمه فهرى / ج۱ / ۱۹۲» ارزش آدمی را جنسیت او تعین نمی‌کند، درست است که دختر یا پسر بودن برکات خاص وجودی خویش را داشته امّا در این میان آنچه حائز اهمیت است وجود فرزند صالح است، چرا که فرزند ناصالح خواری در چشم والدین خود بوده و ناکامی دنیا و آخرت را برای آنها به ارمغان دارد
ایوب بن نوح میگوید: زن یحیى بن زکریا حامله بود. یحیى به أبو الحسن(علیه السّلام) نوشت که دعا کند تا خداوند براى او پسرى عطا نماید.
حضرت در جواب نوشت: چه بسا دخترى که بهتر از پسر است. بعد از آن همسرش دختر زایید. «جلوههاى اعجاز معصومین(علیهم السلام)/ ۳۱۸»
در زمان خلیفه ثانی عمر بن خطاب، مردی بر شخصی اقامه دعوا کرد که تو چهارصد درم بر من مقروض هستی و باید بدهی، مرافعه را پیش خلیفه بردند. مرد مقروض گفت: فعلاً هیچ چیز ندارم ولکن زنم حامله است ان شاءالله دختری بزاید و برکتی به من برسد قرض تو را ادا می‌نمایم که حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است: هر که او را خدای تعالی دختری بدهد، وی را برکات در دین و مال عطا فرماید. خلیفه چون این سخن بشنید به آن مرد گفت: من قرض تو را می‌دهم. امر کرد چهارصد درم آوردند و به طلبکار گفت: طلب خود را بردار. صاحب طلب گفت: من نیز این خبر را از حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) شنیده بودم، امّا فراموشم شده بود. اکنون چون این مرد، این خبر را به یاد من آورد، او را از اداء این قرض حلال کردم.
دختر و محافظت از آتش جهنم
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هر کس سه دختر داشته باشد و نگهدارى و غم و شادى آنان را متحمل گردد، در روز قیامت او را از آتش و عذاب محافظت خواهند نمود.(الخصال / ترجمه فهرى/ج ۱/۱۹۲)
فرزند صالح، فرقی ندارد یا دختر یا پسر
ارزش آدمی را جنسیت او تعین نمی‌کند، درست است که دختر یا پسر بودن، برکات خاص وجودی خویش را داشته امّا در این میان، آنچه حائز اهمیت است، وجود فرزند صالح است، چرا که فرزند ناصالح، خواری در چشم والدین خود بوده و ناکامی دنیا و آخرت را برای آنها به ارمغان دارد. ایوب بن نوح میگوید: زن یحیى بن زکریا، حامله بود. یحیى به أبو الحسن(علیه السّلام) نوشت که دعا کند تا خداوند براى او پسرى عطا نماید. حضرت در جواب نوشت: چه بسا دخترى که بهتر از پسر است. بعد از آن، همسرش، دختر زایید.
پیامبر فرموده‌اند: عیسی بن مریم(علیه السلام) از کنار گوری عبور کرد که کسی را که در آن گور بود عذاب می‌دادند. سال بعد از کنار همان گور گذشت و دید او را عذاب نمی‌دهند عرضه داشت: پروردگارا! سال گذشته از کنار این گور گذشتم، صاحب آن را عذاب می‌دادند؛ امسال که از کنار این گور می‌گذرم عذابش نمی‌دهند.
خدای عزّوجّل به او وحی فرمود: ای روح الله! او را پسری نیکوکار در رسید که راهی را اصلاح کرد و یتیمی را پناه داد و من، به سبب آنچه پسرش انجام داد، او را آمرزیدم.
و این فرزند صالح بود که موجب آمرزش والدین خود گردید. در روایت داریم که پنج دعاست که از پروردگار متعال مخفى نمیماند(یعنى اجابت میشود):
۱- دعاى امام و رهبر عادل،
۲- دعاى مظلوم که خداوند عزیز و جلیل میگوید: حتما انتقامت را خواهم گرفت و لو بعد از گذشت مدّتى،
۳- دعاى فرزند صالح براى پدر و مادرش،
۴- دعاى پدر و مادر صالح براى فرزند،
۵- دعاى مؤمن براى برادر مؤمن در پشت سرش که خداوند متعال میفرماید: براى تو نیز، مانند آن خواهد بود.( آیین بندگى و نیایش؛ ترجمه عده الداعی،۲۲۳)
منابع
۱-پیشه پیشینیان، دکتر سید عبدالمجید حیرت سجادی
۲-جلوه‌های اعجاز معصومین، قطب الدین راوندی
۳-الخصال، ابن بابویه، ترجمه فهرى / ج۱
۴- آیین بندگى و نیایش(ترجمه عده الداعی)، ابن فهد حلى، احمد بن محمد- غفارى ساروى، حسین
نویسنده: مریم پناهنده
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
