بلوچستان

مردم بلوچ از نيمه دوم ماه شعبان، خود را براي استقبال از ماه مبارک رمضان آماده مي کنند و خانه و کاشانه خويش را غبارروبي کرده و زمينه برگزاري آداب و رسوم رايج اين قوم در ماه رمضان را فراهم مي کنند.
اداب اين ماه بعد از نظافت مساجد، زنان به روشن کردن مشک و دود دادن مواد خوشبويي به نام ‘سوچکي’ و ‘اوددار’ که بيشتر از کشورهاي حاشيه خليج فارس يا پاکستان تهيه مي شود، مبادرت مي ورزند. ‘سوچکي’ تکه هاي نازکي از يک درخت بسيار خوشبو است که معمولاً با مواد معطر ديگر آغشته شده و در ظروفي با طرح هاي محلي شيک در فروشگاهها عرضه مي شود.
سحرخواني با آغاز ماه مبارک رمضان هر شب قبل از اذان صبح، شخص يا اشخاصي براي بيدار کردن اهالي محل با به صدا در آوردن طبل و خواندن اشعاري در اين خصوص که از سروده هاي عاميانه منطقه است، مردم را براي صرف سحري بيدار مي کنند. معمولاً سحرخواني توسط دو يا سه نفر انجام مي شود و آن کس که بر طبل مي کوبد، خواننده نيز است و همراه يا همراهان وي نقش همسرايان را بازي مي کنند.
شبهاي قدر در شبهاي قدر زنان بلوچ به صورت گروهي در خانه ها و مردان در مساجد به عبادت و تلاوت قرآن مي پردازند، مردان خانواده سعي مي کنند فرزندانشان را همراه خود به مساجد ببرند تا از سخنان مولوي که پيرامون فضيلت اين ماه مبارک و احياء و زنده داري شبهاي ليله القدر است بهره گيرند.
در دهه آخر ماه مبارک رمضان و همزمان با شبهاي قدر، شخصي که معمولاً روحاني است به نمايندگي از همه مردم هر محله، در چادري که در گوشه اي از مسجد نصب شده، مراسم اعتکاف را برگزار مي کند و شبانه روز به تلاوت قرآن و اقامه نماز و دعا و نيايش مي پردازد که تا شب قبل از عيد حق بيرون رفتن از مسجد را ندارد. يک شب مانده به پايان ماه مبارک رمضان و اعتکاف، اهالي محل و نمازگذاران مبلغي پول را به عنوان هديه به فرد معتکف تقديم مي کنند.
تباهگ تباهگ يکي از اصلي ترين غذاهاي ماه مبارک رمضان است که در وقت سحر صرف مي شود و مخلوطي از برنج و گوشت خشک شده بوده که بسيار خوشمزه و لذيذ است و طرفداران زيادي در ميان قوم بلوچ و حتي غير بلوچ هاي اين منطقه دارد.
آماده سازي تباهگ يک هفته تا ۱۰ روز طول مي کشد و به همين دليل، کار تهيه اين خوراک مخصوص ماه مبارک رمضان از نيمه دوم شعبان آغاز مي شود.
اين خوراک خوشمزه از قرن ها پيش در ميان مردم بلوچستان رواج داشته است، با توجه به نبود برق در آن زمان تباهگ بهترين و آسان ترين روش براي مصرف طولاني مدت گوشت به شمار مي رفته است.
از ديگر خوراک مرسوم در بلوچستان شيريني ‘چانگال’ است که معمولا بر سر سفره افطار گذاشته مي شود، مواد اوليه آن خرما، خمير نيمه پخته، روغن محلي حيواني و افزودني هاي معطر است.
‘بَّت ماش’ نوعي غذاست که بيشتر در ميان افراد مسن و يا خاص طرفدار دارد، هم در ماه مبارک رمضان و هم در فصل زمستان بويژه هنگام بارش باران بر سر سفره مردمان بلوچ قرار مي گيرد.
بتّ ماش در مناطق جنوبي بلوچستان همراه با هرّام ، ترشي انبه و يا ليمو صرف مي شود، اين غذا کاملاً نرم است و از موادي مانند برنج، روغن، ماش و افزودني هاي معطر تهيه مي شود.
نان ‘تيموش’ در بلوچستان تهيه و پخت مي شود که تنها به ماه رمضان اختصاص ندارد اما به علت سبکي و هضم سريع آن در اين ماه طرفداران زيادي دارد، اين نوع نان حتي از کاغذ نيز نازک تر است و پخت آن مهارت خاصي را مي طلبد.
‘پکوره’ از مخلوط آرد نخود، آرد گندم، گشنيز، اديه هاي معطر، روغن، فلفل و سيب زميني تهيه مي شود و مردم بلوچ معمولاً سر سفره افطار از اين غذا بهره مي گيرند، دستور پخت آن از کشورهاي عربي و پاکستان گرفته شده و بدليل نبود مواد اوليه آن در روستاها بيشتر در شهرهاي بزرگ تهيه مي شود.
از ديگر خوراکهاي محلي که مي توان آن را بر سر سفره هاي افطار مردم بلوچ يافت، حلوا شکري، حلوا شيرگي، خرما بريز، خرما شيرگي، کتوک، هارگ، انواع لبنيات محلي، نان روغني، مرباي خرما، انواع ترشي هاي مختلف مثل ترشي ليمو، ترشي انبه است.
با توجه به زمان بر بودن دوخت البسه سوزن دوزي شده بانوان بلوچ که گاهاً حتي تا شش ماه نيز به طول مي انجامد، زنان در ماه رمضان به محض فراغت از کار منزل تا عصر به دوخت و دوز و «سوزن دوزي» لباسهاي مخصوص عيد فطر خود و فرزندانشان مشغول مي شوند.
مراسم حنا بندان در شب پاياني ماه مبارک رمضان زنان بلوچ با تهيه و آماده کردن حنا که معمولاً حناي محلي آن منطقه است، خود را براي مراسم حنا بندان آماده مي کنند.
در اين مراسم که شب قبل از عيد فطر برگزار مي شود، زنان و دختران با حنا نقش هاي مختلف و زيبايي را بر روي دست هاي خود مي کشند و کار بستن حنا بر دست زنان توسط فردي که در اين زمينه مهارت خاص دارد انجام مي شود.
عيد سعيد فطر در نهايت ماه مبارک رمضان پايان مي يابد و مردم خود را براي روز عيد سعيد فطر آماده مي کنند، در اين روز مردان با پوشيدن لباس نو به نزديک ترين عيد گاههاي محل سکونت که محلي براي اقامه نماز عيد است، مي روند. با پايان نماز عيد و خواندن دعا، نمازگزاران بويژه اقوام و خويشاوندان به صورت دسته جمعي، همديگر را در آغوش گرفته و از يکديگر طلب بخشش و حلاليت مي کنند.