اًبان بن تغلب (- 141ق)
تاریخ نگارومحدث ومفسر1دردوران حضرت امام سجاد (ع) و امام باقر(ع) وامام جعفرصادق (ع) . ابوسعید اًبان بن تًغلب بن رُباح بکری ، اهل کوفه . دربرخی ازمنابع کنیۀ او را ابوسعد و ابوسعید و ابن سعید و ابوا میمه نیر آورده اند (مزی ، ج 2 ، ص 6 ؛ علامه حلی ، الرجال ، ص 12 ؛ ابن جزری ، غایة النهاية ، ج 1، ص4) . اًبان ببن تغلب محضر برخی ازامامان بزرگوارشیعه ، یعنی امام سجاد (ع) و امام باقر (ع) وامام صادق (ع) ، را درک کرد وانبوه روایات او از امام صادق (ع) مشخص کنندۀ آن است که دوره ای طولانی نزد آن حضرت حضورداشته و به اعتبارهمین تعداد فراوان روایت اوازامام است . که نام وی دربسیاری ازسلسلۀ اسناد شیعه به چشم می خورد (برقی ، المحاسن ، ج 1، ص 33 ؛ صفار ، بصائر ، ص 69 ؛ کلینی ، ج 1، ص 31) . درروایات است . که امام صادق (ع) اورا بزرگ می داشت وبه وی گفته بود تا درمسجد مدینه به پرش های فقهی مردم پاسخ دهد که حضورفردی عالم چون اودرمیان شیعیان غنیمت است (نجاشی ، ص 7 – 8) . برهمین اساس ، او از جایگاه اجتماعی بالایی برخورداربود . وی افزون برامامان بزرگوارنزد برخی از عالمان زمان خود نیز کسب دانش کرد که ازجمله اند انس بن مالک ، ابواسحاق سبیعی ، ابراهیم نخعی ، عکرمه مولای ابن عباس ، محمد بن مکندر ، ابوعمرو شیبانی (نجاشی ، ص 7 ؛ کشی ، ص 4 ؛ شیخ صدوق ، الامالی ، ص 88 ؛ مزی ، ج 2 ، ص 6) .
ازمنظرجرح وتعدیل رجالی ، بیش ترعالمان شیعه وسنی او را ستوده ووثاقت اورا تأیید کرده و روایاتش را خالی ازضعف دانسته اند (مزی ، ج 2 ، ص 7 ؛ ابن حبان ، الثقات ، ج 6 ، ص 67 ؛ ابن عدی ، ج 1، ص 380 ؛ شیخ طوسی الفهرست ، ص 5) . جایگاه علمی اًبان سبب شده بود تا بسیاری ازطالبان علم نزد اودانش بیاموزند که ازآن جمله اند عبدالله بن مبارک ، سفیان بن عینیه ، داوود بن عیسی نخعی ، شعبۀ بن حجاج ، اًبان احمر ، ابن ابی عمیر ، ابن مسکان (مزی ، ج 2 ، ص 6 -7 ؛ نجاشی ، ص 8 ؛ کشی ، ص 330 ؛ شیخ طوسی ، الاستبصار ، ج 1، ص 214) .
اًبان بن تًغلب افزون برآن که درعلم حدیث توانمند بود ، ازآن رو که نزد عالمان طرازاول علم قرائت دانش آموخته وخود داری سبکی درعلم قرأئت بوده ، ازمقام شامخی برخورداراست . درآن زمان ، دوتن ازبزرگ ترین عالمان قرائت ، یعنی سلیمان اعمش که ادامه دهندۀ قرائت ابن مسعود بود وعاصم که قرائت زید به ثابت را ادامه داد ، برسازنذۀ دو طیف مختلف قرائت کوفی بودند . این دوتن دردرازمدت خود دو تن ازقاریان هفت گانۀ به شمارآمدند . اًبان بن تغلب این امکان را یافت تا ازمحضرهردوی این بزرگان علم قرائت دانش آموزد و حامل هردو طیف قرائی کوفه شود که این امرازمهم ترین شاخصه های قرائی اًبان است (ابن سعد ، ج 6 ، ص 238 – 239 ؛ خطیب بغدادی ، ج 9 ، ص 7 ؛ ابن مجاهد ، ص 67 ، 74 ؛ ابن جزری النشر ، ج 1، ص 165) . بازتاب دانش قرائی اًبان بن تغلب را می توان ازآثارمنتسب به اودریافت . منابع کتاب شناسی آثاری به اومنسوی کرده اند که امروزه اثری ازآن ها دراختیارنیست ؛ اما ، به رغم نابودی آن ها ، صرف نام این آثاربیانگرگرایش های اًبان است . کتاب القرائات ، که ابن ندیم (ص 308) ازان نام برده ، دقیقاٌ نشان دهندۀ دانش قرائی این عالم شیعی است . هم چنین ، دوکتاب مهم معانی القرآن وغریب القرآن ، که به ترتیب ابن ندیم (همان جا) وشیخ طوسی (الفهرست ، ص 6 – 7) ازآن ها نا برده اند ، با منظرقرائت اند . اًبان بن تغلب نخستین کسی بود که درمبحث غریب القرآن اثری ازخود برجای نهاد (امین ، ج 2 ، ص 98) .
پی نوشت ها:
مزّی ، یوسف (1406ق) . تهذیب الکمال ، به کوشش بشارعواد معروف ، بیروت ، ج 2 ، 3 ، 28 .
شیخ طوسی ، محمد بن حسن(1415 ق) الرجال، به کوشش جواد قیومی، قم، مؤسسة النشرالاسلامی .
ابن سعد ، محمد (بی تا) . الطبقات الکبری ، بیروت ، دارصادر ، ج 5 و 6 .
خطیب بغدادی ، احمد (بی تا) . الکفاية فی علم الرواية ، به کوشش ابوعبدالله سورتی وابراهیم حمدی مدنی ، مدینه ، المکتبة العلمية .
ابن جزری ، محمد (بی تا) . النشر ، به کوشش علی محمد ضباع ، قاهره ، کتاب خانۀ مصطفی ، محمد ، ج 1.
امین ، محسن (بی تا) . اعیان الشیعة ، بيروت ، دارالتعارف للمطبوعات .
امینی ، عبدالحسین (1397ق) . الغدیر ، بیروت ، ج 7 .
برقی ، احمد (1331) . المحاسن ، به کوشش جلال الدین محدث ، تهران ، ج 1.
منبع: نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران
