کسی که امید بخشش و عطا از مقامی دارد باید در خواستن حاجتش سماجت به خرج دهد. خداوند متعال تنها کسی است که قادر به برآورده نمودن حاجات همه بندگانش می باشد و به همین دلیل یکی از اسامی او «قاضی الحاجات» است. بنابراین در در دعا و خواستن حاجت از پروردگار باید اصرار ورزید و پافشاری نمود و دعای انسان از باب مسامحه و سهل انگاری نباشد.
بنابر نقل متون اهل سنت ابن مسعود گفته است:پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هنگامی که دعا می کرد سه بار آن را تکرار می فرمود، و چون درخواست می کرد سه بار آن را تکرار می کرد.[۱] دعا کننده باید اجابت را دیر نداند، چه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «دعای کسی از شما به اجابت می رسد که شتاب نکند و نگوید: دعا کردم به اجابت نرسید؛ و چون دعا کند باید از خداوند زیاد بخواهد، چه شخص کریم و بسیار بخشنده ای را برای حاجت خود می خواند».[۲] یکی از پیشینیان گفته است: من بیست سال است خداوند را برای حاجت خود می خوانم و اجابتم نکرده است؛ و من امید اجابت دارم؛ و از خداوند خواسته ام که مرا توفیق دهد تا آنچه را برایم سودی ندارد ترک گویم.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «هرگاه یکی از شما چیزی از خداوند درخواست کند چون به اجابت رسد بگوید: الحمد للّه الّذی بنعمته تتم الصّالحات، و اگر در اجابت تأخیر شود بگوید: الحمد للّه علی کلّ حال».[۳]
در متون شیعه امامیه نیز روایاتی در این موضوع نقل شده است. کافی از امام باقر علیه السلام روایت کرده که فرموده است: «به خدا سوگند بندۀ مؤمن چون برای حاجتش در پیشگاه الهی الحاح و پافشاری کند خداوند حاجتش را روا می سازد»؛ و در روایت دیگری آمده است: «خداوند اجابت می کند»، و واژه مؤمن در آن حذف شده است.[۴] از امام صادق علیه السلام نقل شده «چون بنده مؤمن دعا کند، خداوند در کار حاجت اوست مادام که شتاب نورزد».[۵] و نیز فرموده است: «بنده اگر شتاب ورزد و برای حاجت خود به پاخیزد، خداوند می فرماید: آیا بنده مؤمن من نمی داند که من برآورنده حوایجم؟»[۶] از آن حضرت روایت شده که فرموده است: «خدای عزّ و جلّ خوش ندارد مردم در انجام حاجات خود به همدیگر اصرار کنند، لیکن آن را نسبت به خودش دوست می دارد، چه خداوند دوست دارد که از او بخواهند و از آنچه در نزد اوست طلب کنند».[۷] و نیز از آن حضرت نقل شده که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «خداوند رحمت کند بندهای را که حاجتی را از خدا طلب کند و در دعای خود اصرار ورزد خواه اجابت شود یا نشود. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکُونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیًّا».[۸]
در عدّه الدّاعی از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده: «خداوند بنده درخواست گر الحاح کننده را دوست می دارد.» در کتب پیشین آمده است: «از دعا کردن خسته مشو چه خداوند از اجابت خسته نمی شود.»[۹] در کافی از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرموده است: «بنده دعا می کند خداوند به دو فرشته می فرماید من دعایش را اجابت کردم، لیکن حاجتش را نگهدارید، زیرا دوست دارم آوازش را بشنوم. و نیز بنده ای دعا می کند و خداوند می فرماید: در برآوردن حاجتش شتاب کنید که آوازش را خوش ندارم».[۱۰] و نیز از آن حضرت روایت شده است: «مؤمن پیوسته در حال خیر و خوبی و امیدواری به رحمت خداست مادام که شتاب نورزد تا نومید نشود و ترک دعا نکند. عرض کردم: چگونه شتاب میکند؟ فرمود: این که بگوید من از فلان وقت تاکنون دعا میکنم و نمیبینم اجابت شود.»[۱۱] و نیز فرموده است: «مؤمن برای حاجتی که دارد دعا می کند، خداوند میفرماید: اجابتش را به تأخیر اندازید به خاطر شوقی که به آواز و دعای او دارم، و چون روز قیامت شود خداوند می فرماید: ای بنده من تو مرا خواندی و من اجابت دعایت را به تأخیر انداختم، و اکنون ثواب تو چنین و چنان است.»[۱۲]
منبع: راه روشن؛ ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الإحیاء، ج۲٫
[۱] . این حدیث مورد اتّفاق شیعه و سنّی است و در صحیح بخاری و مسلم از ابن مسعود روایت شده است؛ سنن ابو داود، ج ۱، ص ۳۴۹، ابن سنّی در اعمال روز و شب ص ۹۹ بدین گونه: پیامبر( ص) دوست میداشت که سه بار دعا را تکرار کند و سه بار استغفار بگوید.
[۲] . صحیح بخاری، ج ۸، ص ۹۲؛ صحیح مسلم، ج ۸، ص ۸۷؛ ترمذی، ج ۱۲، ص ۲۷۶٫
[۳] . مستدرک حاکم، ج ۱، ص ۴۹۹؛ الدّعوات بیهقی از ابی هریره با سندی ضعیف؛ الجامع الصّغیر.
[۴] . الکافی، ج ۲، ۴۷۵، شماره ۵٫
[۵] . همان ، ج ۲، ص ۴۷۴، شماره ۱ و ۲٫
[۶] . همان ، ج ۲، ص ۴۷۴، شماره ۱ و ۲٫
[۷] . همان ، ج ۲، ص ۴۷۵، شماره ۴ و ۶٫
[۸] . آیه در سوره مریم/ ۴۸: … و پروردگارم را میخوانم و امیدوارم دعایم در پیشگاه پروردگارم بی پاسخ نماند.
[۹] . مریم/ ۴۸: … و پروردگارم را میخوانم و امیدوارم دعایم در پیشگاه پروردگارم بی پاسخ نماند.
[۱۰] . کافی، ج ۲، ص ۴۸۹، شماره ۳٫
[۱۱] . همان ، ج ۲، ص ۴۹۰، شماره ۸ و ۹٫
[۱۲] . همان ، ج ۲، ص ۴۹۰، شماره ۸ و ۹٫
