استفاده از اینترنت ممکن است منجر به مشکلاتى شود؛ مشکلاتى چون استفاده بیش از اندازه، دستیابى به اطلاعات نامناسب براى نوجوانان و یا دادن اطلاعات خصوصى که مى تواند براى خود نوجوان و یا خانواده اش مشکل آفرین باشد؛ ارتباطات نامناسب با افرادى از فرهنگ هاى دیگر یا افرادى که مشکلات عاطفى دارند و یا افراد مسن تر که معمولاً در اینترنت رایج است.
دومین گروه مشکلات اساساً از عدم نظارت والدین ناشى مى شود. اینترنت داراى اطلاعاتى است که براى دانش آموزان مى تواند بسیار مفید باشد؛ اما همین رسانه اطلاعاتى را نیز در اختیار نوجوانان قرار مى دهد که ممکن است برایشان مضر باشد. نوجوانان روش هاى خشونت آمیزى را از اینترنت یاد مى گیرند و یا ممکن است به تصاویر نامناسبى دست پیدا کنند. در اینترنت واقعیت و دروغ هر دو وجود دارد. گاهى نوجوانان اطلاعات نادرستى به دست مى آورند و آنها را در تکالیف مدرسه خود استفاده مى کنند و یا در اختیار دوستانشان قرار مى دهند. از طریق این رسانه مى توان خرید و فروش کرد، گاهى نوجوانان از کارت اعتبارى والدینشان براى این کار استفاده مى کنند و یا از این طریق شرط بندى مى کنند، همچنین ممکن است نوجوانان با اطلاعات شخصى خودشان یا والدینشان (از قبیل نشانى، شماره تلفن و شماره کارت اعتبارى) کارهاى قانونى یا غیرقانونى انجام دهند که موجب مشکلاتى خواهد شد.
مشکل اصلى اینترنت تنها مسائل اخلاقى یا خشونت نیست، بلکه نوجوانان از این طریق با افراد مختلفى آشنا مى شوند که اگر نظارتى بر این کار وجود نداشته باشد ممکن است طعمه این افراد شوند. گاهى نوجوانان با افرادى از طریق اینترنت آشنا شده اند که ۱۰ یا ۱۵ سال مسن تر از خودشان بوده اند و با آنها در ارتباط قرار گرفته اند. در مواردى نیز نوجوانان با افرادى آشنا مى شوند و یا به اطلاعاتى دست مى یابند که با ارزش ها، گرایش ها و معیارهاى برخى خانواده ها مغایرند.
راه حل
راه حل این مشکل تنها نظارت صحیح والدین است. برخى از نوجوانان نیازمند نظارت بیشتر و دقیق ترى نسبت به دیگران هستند؛ مثلاً ممکن است به دخترتان بگویید: «دیر به خانه نیا!» و او زمان مناسبى به خانه برگردد. شما همان جمله را به پسرتان مى گویید و او بعد از چند روز به خانه باز مى گردد و مدعى است که دیر برنگشته است. اگر به فرزند مسئولیت‌پذیر خود بگویید: «وقتى من در خانه نیستم رایانه را روشن نکن.» او به حرف شما گوش مى کند؛ اما فرزند دیگرتان به محض آنکه خانه را ترک مى کنید رایانه را روشن مى کند. بعضى افراد معتقدند که بعضى از بچه‌ها قابل اعتماد و مسئولیت‌پذیرند و برخى این طور نیستند. به راحتى مى توانید بر کارهاى فرزندان مسئولیت‌پذیر خود نظارت کنید. آنها به حرف شما گوش مى کنند؛ با شما همکارى مى کنند و از حرفتان پیروى مى کنند. نوجوانان لجوج یا سرسخت، متقلب و یا بى مسئولیت را مشکل تر مى توان زیر نظر داشت. بیشتر بحث هاى زیر درباره افراد دسته دوم است.
نظارت برفرد بى مسئولیت
معمولاً نظارت بر کارهاى فرد بى مسئولیت مشکل است. چنین نوجوانى در جنبه هاى مختلف زندگى از قبیل تمام کردن تکالیف و تمیز کردن اتاق خود احساس مسئولیت نمى کند. والدین هم اگر از چنین فردى بخواهند که صحبت تلفنى اش را در یک زمان خاص تمام کند؛ کارهاى روزمره اش را انجام دهد و یا به موقع به خانه بیاید، توجهى به حرف ایشان نمى کند. در چنین مواردى والدین ابتدا باید تا حد ممکن او را در زمینه هاى دیگر مسئولیت‌پذیر بار بیاورند و سپس در زمینه رایانه و اینترنت او را به یک فرد قابل اعتماد تبدیل کنند.
توصیه هاى دیگر
۱ـ رایانه را در قسمتى ازخانه قرار دهید که معمولاً بزرگ ترها در آن قسمت حضور دارند و یا قسمتى که رفت و آمد زیادى در آن وجود دارد. بدین ترتیب بهتر مى توانید بر ارتباط بچه‌ها با اینترنت نظارت کنید. اجازه ندهید از رایانه در یک اتاق خصوصى استفاد شود.
۲ـ اگر فرزندتان احتیاج به اطلاعات اینترنت براى تکالیف مدرسه اش دارد، مى تواند منتظر بماند تا شما همراه او باشید و او را در این زمینه کمک کنید و وقتى وارد سایت هاى مورد نیاز خود مى شود در کنار او باشید. در این باره نرم افزارهاى فیلتر[۱]مفید است. این نرم افزارها بدون مشکل نیست؛ اما به این وسیله شخصى نمى تواند وارد بعضى از سایت هاى نامناسب شود. بعضى از مؤسسات خدمات اینترنت نرم افزارهاى فیلتر خاص خود را ارائه مى کنند. این نرم افزارها اطلاعات و سایت هاى نامناسب را حذف مى کنند. افرادى که با رایانه آشنایى کافى دارند، مى توانند اطلاعات یا برنامه هایى در اختیار شما بگذارند که دستیابى به سایت هاى خاصى را محدود مى کند و یا مى توانید بفهمید در طول روز چه کارهایى با رایانه انجام گرفته است.
۳ـ باید دستور العمل هایى براى نوجوانان تعیین کنید؛ مثلاً: با غریبه ها صحبت نکن؛ اطلاعات شخصى به کسى نده؛ از اسم واقعى ات استفاده نکن؛ بدون اجازه چیزى سفارش نده و عکس هایت را براى کسى نفرست. باید نتایج و پیامدهاى خاصى براى گوش کردن به حرف هایتان یا بى توجهى به آنها تعیین کنید و در کنار آن قوانین و محدودیت هایى را وضع کنید.
۴ـ نوجوانان در خارج از خانه نیز دسترسى به اینترنت دارند. در مدارس و کتابخانه ها نیز مى توان از روش هایى براى جلوگیرى از دستیابى دانش آموزان به اطلاعات نامناسب استفاده کرد. اجازه ندهید فرزندتان شب در خانه دوستش بماند یا تعطیلات آخر هفته را با خانواده دیگرى بگذراند؛ مگر اینکه والدین آن خانوداه را بشناسید. اگر فرزندتان با دوستى در ارتباط است که وى دسترسى به اینترنت دارد، باز هم همین نکته ها را رعایت کنید.
۵ـ اینترنت خطرات زیادى در بر دارد؛ اما دور نگه داشتن نوجوانان و جوانان از آن کار مشکلى است. شما باید با فرزندتان ارتباط برقرار کنید و وارد زندگى او شوید تا با علایق، گرایش ها و دوستان او آشنا شوید.
۶ـ درباره استفاده یا سوء استفاده از اینترنت باید قوانین و نتایج کاملاً مشخصى وضع کنید: باید سعى کنید حس مسئولیت‌پذیرى و اعتماد را در تمام جنبه هاى زندگى نوجوانتان بالا ببرید.
۷ـ نظارت بر کارهاى نوجوانان کاملاً ضرورى است؛ اما میزان این نظارت بستگى به شخصیت نوجوان دارد. براى برخى از آنان تنها کافى است توضیح دهیم چه کارى را انجام دهند و چه کارى را انجام ندهند؛ اما در بعضى موارد دیگر شاید لازم باشد صفحه کلید رایانه را با خودتان به محل کارتان ببرید تا نظارت کافى داشته باشید.
۸ـ با یک نظارت صحیح مى توانید از اینترنت به عنوان پاداش و یا مشوّقى براى انجام کارى استفاده کنید تا اینکه فرزندتان را ترغیب یا کمک کنید رفتارش را متعادل کند.
منبع کمکى
– فونتنل، دن، کلیدهاى رفتار با نوجوانان، ترجمه مسعود حاجى زاده ـ اکرم قیطاس، تهران: کتابهاى دانه، ۱۳۸۱، صص ۱۸۲-۱۷۶٫[۱] . این نرم افزارها در صورت نصب بر روى رایانه، این امکان را به شما مى دهد که مطالب یا تصاویر نامناسب، هوشمندانه (از پیش تعریف شده) و یا به انتخاب شما بر روى صفحه مانیتور به نمایش در نیایند. این برنامه نسبت به متن و تصویر حساس است. صفحه اى که کلمه اى در آن وجود داشته باشد که در لیست سیاه برنامه نیز هست، مانیتور آن را نشان نمى دهد و پیام خطر داده مى شود این برنامه ها فهرستى سیاه دارد که از پیش تعریف شده است و مى توان به آن افزود. نحوه برخورد با وضعیت خطر را هم مى توان از پیش معین کرد. مثلاً دفعه اول پیام خطر بدهد و سه ثانیه صبر کند. اگر صفحه را در این بین کاربر نبست، تصویر آن را بگیرد و ذخیره کند و سه ثانیه دیگر هم صبر کند. سپس در صورت بسته نشدن صفحه، آن را خود برنامه مى بندد. این برنامه قدرت کنترل میزان زمان دسترسى به اینترنت را نیز دارد؛ یعنى مى توان معین کرد که چه ساعت هایى رایانه مجاز است به اینترنت متصل شود و همچنین سیستم درکل روز جمعاً چه میزان مى تواند به اینترنت متصل باشد. نسخه فارسى این نرم افزارها در ایران وجود دارد که از آن جمله مى توان به نرم افزار «پاک» محصول شرکت ابن سینا اشاره کرد.
