اشاره
ابوالعباس احمد بن علی بن محمد بن احمد ابن عباس بن نوح، معروف به ابن نوح سیرافی محدث، رجال شناس و فقیه امامی سده‌های ۴ و ۵ق. از مشایخ وی می‌توان به ابوغالب زراری، ابن قولویه قمی، ابن داوود قمی و… اشاره داشت. نجاشی از شاگردان سرشناس او بوده و شیخ طوسی نیز به واسطه از حسین بن ابراهیم قمی از ابن نوح روایت کرده است. اخبار الوکلاء الاربعه و التعقیب و التعفیر از جملۀ آثار او بوده است که چیزی از آنها باقی نمانده است. ابوالعباس احمد بن علی بن محمد بن احمد ابن عباس بن نوح.
محل زندگی بصره
استادان ابوغالب زراری، ابن قولویه قمی، ابن داوود قمی و…
شاگردان نجاشی و حسین بن ابراهیم قمی
لقب ابن نوح سیرافی
آثاراخبار الوکلاء الاربعه یا اخبار الابواب، التعقیب و التعفیر، القاضی بین الحدیثین المختلفین و المصابیح
زندگی
علت انتساب وی به سیراف (از شهرهای فارس) همچون دیگر جزئیات زندگی وی روشن نیست، ولی در منابع تصریح شده که در بصره اقامت داشته است.[۱]
نقل روایت
ابن نوح براساس سندی در الغیبه شیخ طوسی[۲] برای تحصیل و استماع حدیث سفری به مصر داشته است.
هم چنین از برخی محدثان مقیم بغداد، مانند ابوغالب زراری، ابن قولویه قمی و ابن داوود قمی که هر سه در ۳۶۸ق درگذشته‌اند، ظاهراً به‌طور مستقیم روایت کرده است.[۳]
وثاقت
نجاشی که احتمالاً وی را در بصره ملاقات کرده است، ضمن توثیق و تأکید بر اتقان وی در روایت، او را فقیهی بصیر به حدیث خوانده و از وی به “استاذنا” و “شیخنا” تعبیر کرده و چنانکه از عبارتش بر می‌آید از او بهره علمی بسیار برده است.[۴]
وی در مواردی دیگر[۵] به ذکر نظرات رجالی ابن نوح پرداخته و او را مورد اعتماد دانسته است.
شیخ طوسی نیز با اینکه تصریح می‌کند که ابن نوح را از نزدیک ندیده، نقل کرده که وی در مسائل کلامی دارای نقطه نظرهایی خاص هم چون قول به رؤیت خداوند بوده است؛ با این حال همو ابن نوح را در حدیث “واسع الروایه” خوانده و توثیق کرده است.[۶]
مشایخ
از مشایخ ابن نوح باید محمد بن علی ابن بابویه قمی، حسن ابن حمزه طبری، احمد بن محمد بن یحیی عطار، ابوالحسن علی بن بلال مهلبی، محمد بن علی بن فضل بن تمام، احمد بن ابراهیم بن ابی رافع، احمد بن جعفر بن سفیان بزوفری، حسین بن علی ابن بابویه قمی و جدش محمد بن احمد بن عباس را نیز نام برد.[۷]
راویان وی
از میان شاگردان و روایت کنندگان وی به غیر از نجاشی می‌توان از حسین بن ابراهیم قمی یاد کرد که شیخ طوسی به واسطه او از ابن نوح روایت می‌کند.[۸]
وفات
تاریخ درگذشت وی معلوم نیست، ولی به نظر می‌آید که در ۴۰۸ق، سال ورود شیخ طوسی به بغداد، هنوز در قید حیات بوده و تألیف الفهرست طوسی چندان فاصله‌ای از وفات او نداشته است.[۹]
آثار
اخبار الوکلاء الاربعه یا اخبار الابواب معروف‌ترین اثر ابن نوح است. این کتاب مورد استفاده بسیار شیخ طوسی در الغیبه واقع شده و یکی از معدود منابعی است که اطلاعات با ارزشی درباره دوره غیبت صغری و نواب چهارگانه و نیز در مورد کسانی که ادعای بابیت امام غایب(ع) را داشتند، به دست می‌دهد.[۱۰]
التعقیب و التعفیرالقاضی بین الحدیثین المختلفین المصابیح، در ذکر روایت‌کنندگان هر یک از ائمه(ع) همچنین کتابی در تکمیل تألیف ابن عقده در خصوص اصحاب امام صادق(ع) که ظاهراً مفصل بوده و مورد استفاده نجاشی قرار گرفته است.[۱۱]
ظاهراً ابن نوح تألیفی نیز در فهرست آثار امامیه داشته که نجاشی از آن بهره گرفته و به واسطه او بسیاری از آثار سلف را روایت کرده است، به‌طوری که می‌توان ابن نوح را یکی از حلقه‌های مهم در زنجیره‌های روایت کتب پیشین امامیه به‌شمار آورد.[۱۲]
شیخ طوسی در الفهرست[۱۳] یادآور شده است که آثار ابن نوح همگی به صورت چرک‌نویس بوده و از آنها چیزی باقی نمانده است.
پی نوشت ها:
- نجاشی، رجال، ص ۸۶؛ طوسی، الفهرست، ص ۳۷.
- طوسی، الغیبه، ص ۲۴۰.
- نجاشی، رجال، صص ۳۰۲، ۳۴۴، ۳۸۵.
- نجاشی، رجال، ص ۸۶.
- نجاشی، رجال، صص ۸۲، ۳۷۳، جاهای مختلف.
- طوسی، رجال، ص ۴۵۶؛ همو، الفهرست، ص ۳۷.
- نجاشی، رجال، صص ۵۹-۶۰، ۱۱۲، ۱۳۱، ۲۸۳؛ طوسی، رجال، ص ۵۰۸؛ همو، الغیبه، ص ۲۲۶.
- طوسی، الغیبه، ص ۱۷۸، جاهای مختلف.
- نک : طوسی، الفهرست، ص۳۷.
- نک : نجاشی، رجال، ص ۸۷؛ طوسی، الغیبه، ص ۱۷۸، جم ؛ نیز نک : ابن طاووس، جمال الاسبوع، صص۵۲۱-۵۲۲، که روایتی از طریق ابن نوح درخصوص مسائل غیبت نقل کرده است.
- نجاشی، رجال، صص ۸۶-۸۷، ۱۳۷، جم ؛ طوسی، الفهرست، ص ۳۷.
- نک: نجاشی، رجال، ص۲۶، جاهای مختلف.
- طوسی، الفهرست، ص۳۷.
- فهرست منابع
- ابن حجر احمدبن علی، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۱ق.
- ابن داوود حلی، الرجال، به کوشش جلال‌الدین محدث، تهران، ۱۳۴۲ش.
- ابن شهر آشوب، محمد ابن علی، معالم الهلماء، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
- ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الاسبوع، تهران، ۱۳۳۰ق.
- طوسی، محمدبن حسن، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
- همو، الغیبه، نجف، ۱۳۸۵ق.
- همو، الفهرست به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
- نجاشی، احمدبن علی، رجال، به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- منبع: ویکی شیعه
