اشاره:
علامه ذى فنون خویى فرزند سید محمد فرزند سید هاشم خویى از بزرگان علم و دانش در سده چهاردهم هجرى است او بزرگ ترین و دقیق ترین شرح شیعى را بر نهج البلاغه تألیف نمود و جان در ره این سودا نهاد. علامه خویى در پنجم رجب ۱۲۶۵ در خوى دیده به جهان گشود. پدرش حاج سید محمد امین الرعایا خویى بود و او را به تحصیل علم تشویق نمود.
تحصیلات و اساتید
میرزا حبیب اللّه در حدود سال ۱۲۸۶ ق به همراه پسر عموى خود سید محمدحسین هاشمى براى تحصیل علم راهى نجف اشرف گردید و از حوزه درسىنجف بهره مند گردید. اساتیدى که ایشان موفق به درک فیض محضر آنها گردیده عبارت اند از:
اساتید مشهور
۱ . میرزا حبیب اللّه رشتى
۲ . میرزا محمدحسن شیرازى(میرزاى شیرازى)
۳ . سیدحسین حسین کوهکمرى(سیدحسین ترک)
۴ . میرزا خلیل تهرانى
علامه خویى پس از پنج سال اقامت در نجف اشرف و اخذ اجازات متعدد از اساتیدش به خوى مراجعت نمود و مشغول تألیف کتاب عظیم منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه گردید.او پس از تألیف چند جلد از این اثر سترگ براى چاپ آن راهى تهران گردید. و سه جلد این شرح را به چاپ رسانیده تا اینکه اجل محتوم سررسید و آرزوى وى در چاپ این اثر ناکام ماند.
آثار
۱ . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، مفصل ترین اثر مؤلف است که حدود ۲۵ سال از عمر شریف خود را براى تألیف و نشر آن سپرى نموده شرح نهج البلاغه است.
۲ . شرح العوامل فی النحو، مؤلف این کتاب را در دوران جوانى قبل از تشرف به نجف اشرف تألیف نموده .
۳ . تقریرات درس استادش سیدحسین حسینى کوهکمرى (سیدحسین ترک) که بر فرائد الاصول شیخ انصارى نوشته و در ۱۴ صفر ۱۲۸۹ در نجف ختم نموده است.
۴ . تحفه الصائمین فی شرح الادعیه الثلاثین، شرح دعاهاى ماه مبارک رمضان، قریب به ۱۵۲ صفحه، مؤلف آن را در اوایل مراجعت خود از نجف اشرف در خوى تألیف نموده و در ۱۹ ربیع المولود ۱۲۹۱ به پایان برده است.
۵ . رساله رد صوفیه، که در خوى تألیف نموده و مطالب آن را در جلد ششم شرح خود بر نهج البلاغه درج نموده است. پایان این کتاب در شعبان ۱۳۲۱ بوده است.
۶ . حاشیه بر بعضى ابواب قوانین.
۷ . منتخب الفن فی حجیه القطع والظن.
۸ . احقاق الحق فی تحقیق المشتق (تحقیق الحق فی شرح المشتق)، شرح باب.
۹ . الجنه الواقیه فی ادعیه نهار رمضان مع شرحها مشتق قوانین.
۱۰ . شرح کتاب قضا و شهادات دروس شهید اول.
۱۱ . الاربعون حدیثا.
هاشمى خویى در صفر سال ۱۳۲۴ ق در تهران دعوت حق را لبیک گفت و جسد شریفش به شهر رى حمل و در جوار مزار ملکوتى و نور آیین حضرت عبدالعظیم حسنى علیه السّلام در قرارگاه ابدى خود آرام گرفت.
