(۱۴۰۵-۱۳۱۷هـ ق)
ولادت و تحصیلات
آیت الله میرزا خلیل کمره اى در سال ۱۲۷۶ ش (۱۳۱۷ ق) در کمره از توابع اراک بدنیا آمد .پس از طى مقدمات و سطوح، راهى اراک گردید. در ۱۳۳۷ق به سلطان‌آباد (اراک) رفت و از شاگردان نخست آیت‌الله حایرى گشت. همراه استاد، راهى قم شد.
اساتید
پس از کسب علوم مقدماتى در جاپلق ، به خوانسار رفت و در محضر آخوند ملا محمد بید هندى و سید على اکبر بید هندى و آقا سید احمد جاده‌اى تلمذ کرد.علم فقه و اصول را در خدمت حاج شیخ عبدالغنى و حاج شیخ عباس ادریس آبادى آموخت ، و نزد سایر اساتید علوم عقلى و ریاضى و اخلاق را فراگرفت. در ۱۳۴۰ق ساکن قم شد ، و به افاده و استفاده مشغول شد. از درس میرزا علی‌اکبر حکمى یزدى بهره گرفت و “اسفار” را نزد آیت‌الله رفیعى قزوینى و حدیث را از محدث قمى و شیخ آقا بزرگ تهرانى و آیت‌الله شیخ محمدرضا مسجد‌شاهى اصفهانى اصفهانى و آیت‌الله سید محسن جبل عاملى و اخلاق و عرفان را نزد آیت‌الله حاج میرزا جواد آقا ملکى تبریزى تکمیل کرد و اجازهٔ اجتهاد و نقل حدیث از استادان خود گرفت. از این زمان به حاج میرزا خلیل مجتهد معروف شد و خود به تدریس “کفایه” و “مکاسب” و اصول فقه معقول و هیئت و هندسه پرداخت. او از مدرسین معقول و منقول حوزه و دانشگاه بود و مدت‌ها به تدریس “تفسیر”ى که بر قرآن نوشته بود اشتغال داشت.
فعالیتهاى فرهنگى علمى
در ۱۳۵۴ق در رابطه با مسألهٔ کشف حجاب دستگیر و زندانى و پس از یک ماه آزاد شد. آیت‌الله کمره‌اى در ۱۳۱۷ق ، به همراه آیت‌الله سید محمود طالقانی(ره) و آیت الله سیدرضا زنجانی(ره) و سید صدرالدین بلاغی(ره) به پاکستان دعوت و در کراچى ، به ریاست مؤتمر عالم اسلامى انتخاب شد. در ۱۳۷۹ق با همین سمت به بیت‌المقدس رفت و به دستور آیت‌الله بروجردی(ره) با شیخ محمود شلتوت رئیس دانشگاه الازهر دربارهٔ اتحاد اسلامى دیدار و گفتگو کرد. در ۱۳۵۹ق ، پاپ پل ششم ، پیشواى کاتولیک‌‌هاى جهان ، توسط سفارت واتیکان در تهران ، دوازده مشکل کلامى را از وى استعلام نمود و پاسخ ایشان به فرانسه ترجمه و ارسال شد.
شاگردان
دکتر خزائلى آیت‌الله سید محمود طالقانى آیت‌الله کاظم گلپایگانى حجهٔ‌الاسلام انصارى قمى حجهٔ‌الاسلام تربتى
تالیفات
از آیت‌الله کمره‌اى در حدود هفتاد اثر به جاى مانده است. از جمله: ۱٫ شرح نهج‌البلاغه ، در بیست و سه جلد ۲٫ عنصر شجاعت ، در هفت مجلد ۳٫ ملکه اسلام ۴٫ على و الزهراء ۵٫ آثار مقدس ۶٫ احادیث و اخبار اسلام ۷٫ علم‌الحدیث و طبقهٔ‌الکبرى ۸٫ بیت‌المقدس و تحول قبله ۹٫ مادر ۱۰٫ وظائف زن در اسلام ۱۱٫ تفسیر سوره نور ۱۲٫ اسرار حج ۱۳٫ فلسفه غیبت امام زمان(عج) ۱۴٫ قبله اسلام ۱۵٫ افق اعلى ۱۶٫ افق وحى
وفات
آیت الله میرزا خلیل کمره اى در نوزدهم مهر ۱۳۶۳ ش برابر با پانزدهم محرم ۱۴۰۵ ق در ۸۷ سالگى در تهران به دیار باقى شتافت.
