خشم، یک احساس عمومی است. همه ی ما ممکن است زمانی ناراحت، آزرده و ناامید شویم. تصور اشتباهی که در مورد انواع خشم وجود دارد این است که خشم، همیشه با رفتار‌های خاص و داد و فریاد بیان می‌شود. اما خشم احساسی بسیار پیچیده‌تر است.
بررسی انواع خشم از دید روانشناسی
بر اساس تحقیقات پروفسور Ephrem Fernandez خشم دارای ۵۶ بعد است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
جهت خشم (درونی یا برونی)
واکنش به خشم (مقاومت کردن یا تلافی کردن)
نوع خشم (فیزیکی یا زبانی)
میزان تحرک خشم (قابل کنترل یا غیر قابل کنترل)
هدف خشم (آرام‌کننده یا تنبیه‌کننده)
همه ی ما هنگامی که احساس خطر و تهدید، ناامیدی و بی‌حرمتی کنیم خشمگین می‌شویم و این خشم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. انواع خشم که ما از خود نشان می‌دهیم، بسته به خلق و خو و شرایطی که در آن هستیم می‌تواند متفاوت باشد. خشم به طور ذاتی نمی‌تواند خوب یا بد باشد – و فقط یک احساس است.
چگونگی کنترل خشممان، می‌تواند باعث تفاوت در ایجاد فضایی بهتر، و یا در پی داشتن نتایج منفی و ناخواسته شود. با این که در مورد تعداد و انواع خشم، در بین روانشناسان اتفاق نظری وجود ندارد، اما ما ۱۰ نوع خشم رایج را برایتان توضیح خواهیم داد. پیشنهاد می‌کنیم برای تشخیص انواع خشم خود و چگونگی کنترل آن، این مقاله را مطالعه کنید. نوع خشمتان را مشخص و استراتژی‌هایی که برای کنترل آن وجود دارند را بررسی کرده تا بتوانید با خشمتان مقابله کنید.
نوع اول: خشم جسور
خشم جسور، نوعی خشم مثبت و سازنده است. اگر خشم شما از نوع جسور است، از آن می‌توانید برای سازندگی و تغییرات مثبت استفاده کنید. با این خشم، شما به جای نشان دادن رفتار‌های مقابله‌ای، داد و فریاد، ناسزا و رفتار‌های نامناسب، از خشمتان در جهت تغییر جهان اطراف استفاده کرده و هیچ اضطرابی ایجاد نخواهید کرد.
استراتژی‌های کنترل خشم جسور
خشم جسور می‌تواند یک محرک بسیار مثبت و قوی باشد. از خشمتان برای دستاورد‌های جدید و تغییرات مثبت استفاده کنید.
نوع دوم: خشم رفتاری از مرسوم‌ترین انواع خشم
این نوع خشم، با رفتار بروز داده می‌شود و معمولا پرخاشگرانه است. اگر شما تجربه ی چنین خشمی را دارید، ممکن است از این احساس به شدت ناراحت و شرمگین شده باشید. این رفتار‌ها می‌توانند شامل کتک کاری و پرخاش به اشخاص و یا پرت کردن و شکستن اشیاء اطراف باشد. این خشم معمولا غیر قابل پیش‌بینی است و نتایج بسیار زیاد بار و منفی را به دنبال خواهد داشت.
استراتژی‌های کنترل خشم
Thomas Paine فیلسوف بزرگ می‌گوید: مهم‌ترین و بهترین راه برای کنترل خشم، به تعویق انداختن آن است و این بهترین توصیه برای کنترل خشم رفتاری می‌باشد. اگر فکر می‌کنید که خشم به شما غلبه می‌کند، سعی کنید خود را آرام کنید. اگر امکان دارد از آن دوری کرده و برای کنترل خشمتان، با خود حرف بزنید تا آرام شوید. (با خود صحبت کنید و به خود بگویید “آرام باش” تا جایی که احساس کنید از نظر روانی و فیزیکی آرام شده و سپس به بررسی مسئله بپردازید).
نوع سوم: خشم مزمن
خشم مزمن، از انواع خشم رو به افزایش است که در شرایط خاصی ایجاد می‌شود و هدف خشم نیز خود فرد می‌باشد. این خشم دارای ویژگی‌های عادی است. عواقب و نتایج این نوع خشم، بر روی سلامتی خود فرد می‌باشد. این خشم دارای ویژگی‌های عادی است. عواقب و نتایج این نوع خشم، بر روی سلامتی خود فرد تاثیر بسیار می‌گذارد.
استراتژی‌های کنترل خشم
برای آرام کردن و برطرف کردن دلایل خشمتان اندکی زمان صرف کنید. اگر بتوانید علل و محرک‌های خشمتان را شناسایی کنید، ممکن است بتوانید کشکمش‌های درونی‌تان را برطرف کرده و خود و یا اشخاصی که در گذشته باعث رنجش شما شده‌اند را ببخشید. پروسه ی بخشش بسیار اهمیت دارد و می‌تواند شما را آرام‌تر کند.
نوع چهارم: خشم قضاوت کننده
خشم قضاوت کننده از انواع خشم عادلانه‌ای است که در پاسخ به قصور و یا ظلمی که از کسی سر زده است، ایجاد می‌شود.
با این که به نظر می‌رسد که این نوع خشم از نظر اخلاقی عالی است، اما گاهی از مسیر خود منحرف شده و منفی تلقی می‌شود.
استراتژی‌های کنترل خشم
سعی کنید شرایط را سبک و سنگین کنید زیرا در اغلب موارد، مسئله از آن چیزی که در ظاهر به نظر می‌رسد، آسان‌تر است. نظرات دیگران نیز می‌توانند بر روی احساسات شما تاثیر گذاشته و باعث حل مسئله در ذهن شما شوند.
نوع پنجم: خشم طاقت فرسا
خشم طاقت فرسا از دیگر انواع خشم غیر قابل کنترل است. این خشم هنگامی رخ می‌دهد که ما احساس کنیم که شرایط، از کنترلمان خارج شده است و در نتیجه احساس ناامیدی و شکست خواهیم کرد. خشم طاقت‌فرسا هنگامی که مسئولیت‌های بسیار زیاد و سنگینی به ما داده شده و یا حوادث ناگواری در زندگی رخ می‌دهد، ظاهر می‌شود.
استراتژی‌های کنترل خشم
اگر شما دچار این نوع خشم می‌شوید، حتما باید برای تسکین آن کاری کنید و از کسی کمک بخواهید. اگر لازم است از خانواده، دوستان و یا متخصص کمک بگیرید زیرا این خشم می‌تواند در محیط کار و مدرسه مشکل ایجاد کند و باعث دردسر شما شود. با ریشه‌یابی استرس و خشمتان می‌توانید کنترل احساسی و رفتاری خود را دوباره بدست آورید.
نوع ششم: خشم نفوذی – تهاجمی
خشم نفوذی – تهاجمی، نوعی خشم اجتنابی‌است. اگر شما چنین خشمی دارید، ممکن است از قرار گرفتن در بسیاری از موقعیت‌ها خودداری کنید و یا هر گونه ناامیدی که در شما وجود دارد را انکار کنید. انواع خشم نفوذی – تهاجمی می‌تواند به صورت زبانی، طعنه، سکوت مطلق و تمسخر و یا حتی رفتار‌هایی مانند طفره رفتن ظاهر شود. هنگامی که فردی به این نوع خشم دچار می‌شود شاید اصلا متوجه نشود که خشمی در او وجود دارد که می‌تواند عواقب شخصی بسیاری در پی داشته باشد.
استراتژی‌های کنترل خشم نفوذی – تهاجمی
تکنیک‌های ارتباطی مثبت را بیاموزید و ترس‌تان را تسکین دهید. با بهبود توانایی توصیف احساسات و شکست‌های درونی خود می‌توانید روابط شخصی خود را بهبود ببخشید.
نوع هفتم خشم قصاصی
خشم قصاصی در حقیقت واکنشی به احساس تهدید و یا خطر، از جانب فرد دیگری می‌باشد. این خشم، یکی از رایج‌ترین انواع خشم است و با انتقام یک اشتباه تحریک می‌شود. خشم قصاصی، یک خشم عمدی و هدفمند است. فرد با این خشم خود می‌تواند باعث ترس دیگر افراد شود و با کنترلی که بر شرایط دارد، تشویش را افزایش دهد.
استراتژی‌های کنترل خشم
اگر خشم قصاصی شما هدفمند و درونی است، بهتر است پیش از ابراز آن اندکی فکر کرده و سپس عمل کنید. خشم و واکنش شما می‌تواند شرایط را بهتر و یا بدتر کند. با جلوگیری از بدتر شدن اوضاع، می‌توانید عواقب منفی و ناخواسته ی خشمتان را نیز خنثی کنید.
نوع هشتم: خشم خودآزار
خشم خودآزار، از دیگر انواع خشم است که بر اساس شرمندگی و خجالت‌زدگی فرد ایجاد می‌شود. اگر شما احساس ناامیدی، بی‌ارزشی، و یا شرم می‌کنید، ممکن است این احساسات منفی را درونی کرده و با استفاده از جملات آزاردهنده، تفکرات منفی، آزار فیزیکی خود و یا انجام رفتار‌های منفی و اختلالات رفتاری خود را آزار دهید. بنابراین با این رفتار‌ها و احساسات، ناامید‌تر شده و بیشتر احساس بی‌ارزشی خواهید کرد.
استراتژی‌های کنترل خشم خود آزار
تکنیک‌های بازیابی شناختی را آموخته و از آنها برای برطرف کردن چالش‌های رفتاری، و هر گونه آزار به خود و اختلالات فکری و تجارب منفی‌تان استفاده کنید. مدیتیشن نیز می‌تواند به شما کمک کند تا در زمان حال زندگی کرده و با این رفتار‌های آزاردهنده مقابله کنید.
نوع نهم: خشم زبانی
اغلب به نظر می‌رسد که خشم زبانی، از خشم رفتاری خطرناک‌تر است، اما می‌تواند نوعی آزار احساسی و فیزیکی نیز تلقی شود. خشم زبانی می‌تواند با فریاد زدن، تهدید، سرزنش، طعنه، تمسخر و انتقاد‌های شدید ابراز شود. اگر شما فردی را با زبانتان مورد خشم خود قرار دهید، باید پس از آن از او عذرخواهی کرده و ابراز شرمندگی کنید.
استراتژی‌های کنترل انواع خشم زبانی
حتی اگر خشم و کلمات بد و منفی بر سر زبانتان باشند نیز، نفس عمیق بکشید و سپس صحبت کنید. هر چقدر هم تلاش کنید، باز هم هنگامی که عصبانی هستید، جملات و حرف‌ها بدون فکر کردن بر روی زبانتان می‌آیند. پس یکی از بهترین راه‌های کنترل انواع خشم، به تعویق انداختن حرف‌هایی است که می‌خواهید بگویید. شما با تمرین به راحتی می‌توانید خشم زبانی‌تان را به خشم جسور تبدیل کنید (نوع اول).
نوع دهم: خشم آنی یا فرار
اگر شما چنین خشمی دارید، احتمالا خیلی سریع نسبت به ناراحتی‌ها و آزار‌های اطرافیان واکنش نشان می‌دهید- چه این آزار‌ها کوچک و چه بزرگ باشند. هنگامی که شما عصبانی می‌شوید، به سرعت آرام شده و دیگر عصبانی نیستید. متاسفانه خشم فرار می‌تواند بسیار مخرب باشد و اطرافیان را آزار دهد. این نوع خشم اگر بدون کنترل باقی بماند، بسیار خطرناک است
استراتژی‌های کنترل خشم آنی
علائم و نشانه‌های فیزیکی را که باعث برون‌ریزی خشم می‌شوند را شناسایی و از تکنیک‌های رلکسیشن استفاده کنید (مانند تنفس عمیق) تا از عواقب منفی آن نیز جلوگیری کنید.
انواع خشم بسیار هستند و باعث عصبانیت شما می‌شوند، اما این ۱۰ مورد در بین افراد بسیار رایج‌تر می‌باشند. تحقیقات بسیار زیادی در مورد راه‌های مدیریت و کنترل خشم وجود دارند اما راه‌هایی که در بالا ذکر کردیم از جمله بهترین و قوی‌ترین آنها می‌باشند که می‌توانند به شما در کنترل خشم – چه از نظر احساسی و چه از نظر فکری کمک کنند.
منبع: ویکی روان
