در آداب معاشرت با مردم به وسیله ى اهل بیت(علیهم السلام) به موارد زیادى اشاره شده که در اینجا به نقل چند مورد از آنها مى‌پردازیم:
– با شش طایفه مجالست نمایید:
۱- علماء ۲- عقلاء ۳- کریمان ۴- فقرا ۵- صلحا ۶- سالخوردگان
– با چهارده طایفه مجالست نکنید:
۱- ظلمه ۲- بخیل ۳- دروغگو ۴- فاسق ۵- احمق ۶- قاطع رحم ۷- پست رتبه‌ها ۸- متهم‌ها ۹- اطفال ۱۰- غلام و کنیز ۱۱- چاپلوس ۱۲- اصحاب بدعت ۱۳- کسى که مجالست با او نفع دنیوى و اخروى نداشته باشد ۱۴- خائن
– در کارها، با مردان مشورت کنید و از زنان و ترسویان و بخیل و حریص و پست مرتبه و فاسق، مشورت نگیرید.
– به مردم محبت و دوستى کنید تا شما را دوست داشته باشند.
– با صورت خوش، ملاقات برادران مؤمن نمایید تا دوستى شما زیاد گردد.
– به کسى که او را دوست دارید، دوستى خود را اظهار نمایید زیرا سبب ثبات و زیادى آن مى‌شود.
– به یکدیگر سلام کنید زیرا کفاره گناهان شماست.
– با فقرا مانند اغنیاء سلام کنید تا موجب غضب الهى نشود.
– سلام را بلند بگویید.
– به دوازده طایفه سلام نکنید:
۱- یهودی ۲- نصرانی ۳- مجوس ۴- شخصى که مشغول تخلّى باشد ۵- شراب‌خورنده ۶- شاعرى که در شعر خود نسبت معاصى مى‌دهد ۷- رباخورنده ۸- فاسق آشکار فسق‌کننده ۹- کسى که در حمام باشد ۱۰- کسى که مشغول نماز باشد ۱۱- کسى که مُخَنَّث۱ باشد ۱۲- کسى که مشغول بازى شطرنج باشد یا نَرد بلکه مطلق بازى باشد.
– هر گاه کسى عطسه کند، او را تسمى گویید به لفظ (یرحَمُکَ الله).
– زشت و قبیح عطسه نکنید.
– در وقت شنیدن عطسه، حمد الهى را بجا آورید به لفظ (الحمد لله رب العالمین).
– صاحبان تقوا را احترام نمایید.
– صاحبان مال و جاه را تکریم و احترام نمایید زیرا موجب تحصیل ثواب است.
– اکرام را رد ننمایید زیرا فقط آن را حمار رد مى‌کند.
– کسى که وارد مى‌شود، او را استقبال و مشایعت نمایید.
– سخن مجلس را جایى اظهار ننمایید مگر:
۱- جایى که خونى ریخته شود ۲- مال حرام حلال شود. ۳- حلال فَرَجْ، حرام شود.
– هر گاه چند نفر بودید، دو نفر با هم در حضور دیگران نجوى نکنید.
– با تبسم خنده کنید و از قهقهه احتراز نمایید که از شیطان است و اگر قهقهه کردید بگویید: (اللهم لا تَمْقُتْنی؛ خدایا مرا دشمن مدار).
– زیاد خنده نکنید زیرا دل را مى‌میراند و ایمان را محو مى‌کند.
– زیاد شوخى نکنید، آبرو را بر می‌دارد و شخص را بى وَقَعْ ۲ می‌کند.
– هر کس کثافتى را از جامه ى مومنى بر دارد، ده حسنه از براى او ثبت شود.
– اگر همسایه‌اى تو را آزرد، صبر پیشه کن زیرا موجب بلندى مرتبه است.
– در یک مجلس، چشم خود را به یک نفر نیندازید بلکه بین همه تقسیم نمایید.
– چشم خود را بین برادران خود بالمرّه و دفعى بر ندارد.
– عیب دوست خود را، عیب خود بدانید.
– چهار چیز است که هر کس داشته باشد، دین او کامل است، حتى اگر سر تا پاى او را گناه گرفته باشد:
۱- راستی ۲- ادا امانت ۳- حیا ۴- حسن خلق که موجب خیر دنیا و آخرت است.
– نرم و نرمگو باشید.
– به همه ى عالم، گشاده‌رو باشید.
– در تنگدستى انفاق کردن، بهشت را بر انسان واجب مى‌کند.
همچنین از ابراهیم بن عباس صولى نقل شده است(۳) که گفت: هیچ کس را فاضلتر از ابو الحسن رضا(علیه السلام) ندیده و نشنیدهام. از او چیزهایى دیدهام که از هیچ کس ندیدم. هرگز ندیدم با سخن گفتن به کسى جفا کند. ندیدم کلام کسى را قطع کند تا خود آن شخص از گفتن فارغ شود. هیچ گاه حاجتى را که مىتوانست برآورده سازد، رد نمىکرد. هرگز پاهایش را پیش روى کسى که نشسته بود دراز نمىکرد. ندیدم به یکى از دوستان یا خادمانش دشنام دهد. هرگز ندیدم آب دهان به بیرون افکند و یا در خندهاش، قهقهه بزند بلکه خنده او تبسم بود. چنان بود که اگر تنها بود و غذا برایش مىآوردند غلامان و خدمتگزاران و حتى دربان و نگهبان را بر سفره خویش مىنشانید و با آنها غذا مىخورد. شبها کم مىخوابید و بسیار روزه مىگرفت. سه روز، روزه در هر ماه را از دست نمىداد و مىفرمود: این سه روز برابر با روزه یک عمر است. بسیار صدقه پنهانى مىداد بیشتر در شب‌هاى تاریک به این کار دست مىزد. اگر کسى ادعا کرد که فردى مانند رضا(علیه السلام) را در فضل دیده است، او را تصدیق مکنید.
پى‌نوشت‌ها
۱- مخنث: مردى که در جماع ناتوان باشد و حالات زنانه داشته باشد.
۲- وقع: بى‌قدر و منزلت داشتن.
۳-سیره معصومان(علیهم السلام)؛ سید محسن امین(ره)؛ ترجمه على حجتى کرمانى؛ ج ۵، ص ۱۴۴
