یکی از مواردی که امروز در جوامع بشری به وضوح دیده می‌شود، مقوله‌ای است تحت عنوان همسرآزاری یا به عبارت دیگر، بدرفتاری با همسر. در علم نوین روانپزشکی و روانشناسی، یکی از اختلال‌های روانی تعریف شده (همسرآزاری) است.
تعریف همسرآزاری یا بدرفتاری با همسر
مسائل عمده در همسرآزاری، بدرفتاری با زن است، هر چند کتک خوردن شوهر نیز در بعضی موارد گزارش می‌شود. در چنین مواردی شوهرها، مسأله ترس از اتهام حمله متقابل و ناتوانی برای ترک موقعیت به علت مسائل مادی را مطرح می‌سازند. شوهرآزاری در موارد ازدواج پیرمردی ضعیف با زنی جوان، بیشتر گزارش می‌شود.
میزان شیوع همسرآزاری
حدس زده می‌شود که پدیده همسرآزاری در ۲ تا ۱۲ میلیون خانواده آمریکایی روی می‌دهد. این وجه از خشونت خانوادگی به عنوان مسأله‌ای جدی شناخته شده است که فعالیت گروه‌های هوادار تساوی حقوق و تأکیدهای اخیر در زمینه حقوق مدنی در این شناسایی حائز اهمیت بوده است. همچنین کتک خوردن زن از دست شوهر در تمام طبقات اجتماعی ـ اقتصادی مشاهده می‌گردد. در خانواده‌هایی که مسأله اعتیاد در آنها مطرح است، این مورد بیشتر دیده می‌شود.
ویژگی‌ها و توصیف‌های بالینی همسرآزاری
زنی که مدت زیادی مورد بد رفتاری قرار گرفته باشد، می‌ترسد! ترس ممکن است نخستین یا فوری‌ترین احساس به هنگام کتک خوردن و بعد از آن باشد. ممکن است احساسات منفی دیگری، جلوه کند (حتی در مواردی هم که فرد در معرض خطر جسمانی قرار ندارد). احتمالاً زن مورد بدرفتاری، تردیدهایی در مورد خود پیدا می‌کند. ممکن است تعجب کند که آیا شایسته است از زندگی بترسد؟ آیا می‌تواند خود را زنی بنامد که مورد بدرفتاری قرار گرفته است یا خیر؟ البته زنی که فکر یا احساسش مورد بدرفتاری قرار گرفته، خلق این احساس در او بیشتر است. این قبیل زنان ممکن است احساس گناه داشته باشند؛ حتی اگر کار خلافی نکرده باشند! ممکن است چنین زنی نسبت به خشونت همسر، احساس مسؤولیت کند، زیرا ممکن است اعتقاد داشته باشد به نحوی همسرش را تحریک کرده است! آنگاه به جای کسی که با او بدرفتاری کرده، خود را شرمنده و مقصر بداند. در کنار احساس شکست، هم به عنوان یک زن و هم در ازدواج ممکن است احساس واقعی به دام‌افتادگی و ناتوانی به او دست بدهد.
ویژگی‌های رفتاری مردانی که همسر خود را مورد آزار می‌دهند
همسران این زنان (مردان) تمایل دارند با خشم، عصبانیت، سوء ظن، بدبینی و تنش، خود را به همه، بزرگ نشان دهند! ممکن است آنها بر تمام رفتارهای پرخاشگرانه خود سرپوش بگذارند. احساس ناامنی و بازنده بودن در بین آنها دیده می‌شود و ممکن است برای فرار از دست این گونه احساسات و نقش ها، در زندگی دست به خشونت بزنند! خانه، جایی است که مرد می‌تواند بدون تنبیه شدن، این احساسات را بیان کند. احساس خشم نسبت به رئیس و زدن او، مسلماً تاوانی در پی دارد، اما زدن همسر، چنین تاوانی به دنبال ندارد.
در یک بررسی مشخص گردید که در مقایسه با شوهران خوش رفتار، شوهران بدرفتار، در مقایسه با زنان خود در روابط اجتماعی، کمتر جرأت‌ورزی می‌کنند. احتمال بیشتری وجود داشت که این قبیل مردها در کودکی مورد بدرفتاری با همسر، بین والدین خود بوده باشند. شوهرانی که زن خود را کتک می‌زنند، اغلب افرادی ناپخته، وابسته و متزلزل بوده و از احساس عمیق و بی‌کفایتی رنج می‌برند. پرخاشگری آنها، رفتار آزاردهنده‌ای است که برای تحقیر همسرانشان به منظور جبران اعتماد به نفس پایین آنها، اختصاص یافته است! شوهر بدرفتار بی‌حوصله و تحریک پذیر، حس تهاجمی خود را که به وسیله دیگران برانگیخته شده است، به صورت لفظی و یا جسمی، به همسر خود منتقل می‌سازد!
عوامل ایجادکننده پدیده همسرآزاری
عوامل رفتاری، فرهنگی بین فردی و روانی، به طور کلی در ایجاد پدیده همسرآزاری دخالت دارند. شوهران بدرفتار، اغلب از خانواده‌هایی برآمده‌اند که رفتار خشن در آنها عادی بوده و شخصی از دوران کودکی، شاهد کتک خوردن زن‌های خانواده بوده و یا خود، هدف آزار قرار گرفته است.
روش‌های پیشگیری و مراقبت از پدیده‌های همسرآزاری در یک نگاه
تلاش‌های به عمل آمده برای کمک به این قبیل زنان، نه تنها شامل مراقبت فوری، حفاظت و مواظبت می‌شود، بلکه طرح‌های درازمدتی را نیز شامل می‌شود. از آن جا که لازم است این گونه زنان، احساس بهتری نسبت به خود به دست آورند، یعنی تصور از خود را تغییر دهند، لازم است شناخت‌های مثبت مربوط به خویش را قوت بخشند.
اصولاً سه نوع روش پیشگیری می‌تواند در مورد بدرفتاری با همسر به کار برده شود:
۱ـ مشاوره پیش از ازدواج که همان پیشگیری اولیه است.
۲ـ مشاوره زناشویی برای کاهش اختلافات که پیشگیری ثانویه به شمار می‌رود.
۳ـ فراهم آوردن امنیت، حمایت و مشاوره که بیانگر پیشگیری ثالث است.
