فرهنگ و تمدن شیعه

ویژگى هاى تاریخ نگارى شیخ مفید

چکیده شیخ مفید برخلاف برخى تاریخ نگاران گذشته و حال، براى نقل و بررسى گزارش هاى تاریخى تنها به گزارش هاى پیشینیان اکتفا نکرده است. وى در کنار گزارش هاى تاریخى، از عناصر دیگرى استفاده کرده و توانسته است متون تاریخى متقن و قابل استنادى را فراهم آورد که پیش از او کمتر وجود داشت. در نوشته حاضر به این پرسش …

نقش کتاب تاریخ قم و مؤلف آن در گسترش تاریخ نگارى محلى

چکیده پژوهش درخصوص تألیفات مورخان شیعه و فعالیت هاى علمى شان بسیار اهمیت دارد؛ زیرا از طریق آن، مى توان به نقش بسزاى شیعیان در پیدایش و گسترش شاخه اى از علوم اسلامى، یعنى دانش تاریخ پى برد. تاریخ قم اثر مورخ شیعىِ سده ۴ ق، حسن بن محمدبن حسن قمى از جمله این تواریخ است. نگارنده با تأکید بر شهر قم و …

نقش شیعیان در مطالعات نظرى تمدن

چکیده در وضعیت خلأ نظرى در اندیشه هاى فرهنگى و تمدنى مسلمین، ظرفیت هاى فلسفى در گفتمان شیعى و ظهور جنبش هاى اجتماعى شیعیان در نقطه هاى مختلف تاریخى، این گفتمان و متفکران موجود در آن را در اندیشه تمدنى مهم و مغتنم مى نماید. در این مقاله، با توجه به دوره هاى تاریخى تمدن اسلامى، برخى از اندیشمندان مهم تمدنى …

رویکردهاى اخلاقى- معنوى در سده هاى نخست

بدون شک قرآن کریم آغازگر اخلاق در دنیاى اسلام است. اخلاق به عنوان آموزه اى مهم در بسیارى از آیات مورد سفارش قرار گرفته و پیامبران به عنوان پیام آوران الهى همواره میان مردم به اخلاق شهرت داشتند و مردم را به حسن خلق سفارش مى کردند. پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) پیش از بعثت با اوصافى همچون امین …

رویکرد اخلاق نقلى

تاریخچه اخلاق نقلى رویکرد اخلاق روایى را مى توان قدیمى ترین رویکرد در اخلاق اسلامى دانست؛ چرا که در بدو اسلام آموزه هاى اخلاقى، تنها در قالب آیات قرآن و احادیث نبوى توسط صحابه، سفیران و مبلغان اسلام منتقل مى شد. در اخلاق نقلى، آموزه هاى اخلاقى منتسب به وحى بوده و آیات قرآن و احادیث معصومین، در تبیین و توج…

شخصیت ها و آثار مهم رویکرد اخلاق نقلى تا قرن پنجم

  اهوازى، حسین بن سعید (زنده در ۲۲۰ ق) حسین بن سعیدبن حمادبن سعید کوفى اهوازى، از اصحاب امام رضا، امام جواد و امام هادى (علیهم السلام) و از راویان معروف شیعه در قرن دوم و سوم هجرى است. در کوفه به دنیا آمد و در قم وفات یافت و در همان جا به خاک سپرده شد. در منابع از تاریخ تولد و وفات او ذکرى به میان…

شخصیت ها و آثار مهم رویکرد اخلاق نقلى از قرن پنجم تا قرن دهم

خاندان طبرسى [۱] این خاندان بین شیعیان معروف و داراى کتاب هایى ارزشمندى هستند. علامه مجلسى در ابتداى بحارالأنوار وقتى به نام ایشان مى رسد، مى نویسد: کتاب هاى خاندان طبرسى از نظر اطمینان و شهرت مانند خورشیدى وسط آسمان مى درخشند و هیچ نیازى به تعریف یا توضیح ندارند.[۲] البته تعداد کمى از آن ها مانند الآداب…

شخصیت ها و آثار مهم رویکرد اخلاق نقلى از قرن دهم به بعد

عاملى، حسین بن عبد الصّمد عزالدین حسین بن عبد الصمد عاملى، پدر شیخ بهائى که نسب از حارث بن عبدالله أعور همدانى، صحابى مشهور امیرالمؤمنین علیه السلام مى برد. در سال ۹۱۸ ق در خاندان اهل علم و فضل زاده شد. او از برجسته ترین شاگردان شهید ثانى (۹۶۵ ق) و مروّج اندیشه هاى فقهى او در ایران است. او استادى محقق…

رویکرد دعایى- مناجاتى در‏ اخلاق نقلی

از جمله رویکردهاى مهمى که ذیل مکتب اخلاق نقلى قرار مى گیرد، رویکرد «دعایى- مناجاتى» است. میان کتاب هاى اخلاقى مأثور، طیفى از کتاب ها وجود دارد که در قالب ادعیه و اعمال یومیه، تربیت و کمال انسان را پى مى جوید. مطابق این رویکرد خودسازى معنوى، تهذیب اخلاق و پالایش روح از رهگذر مداومت و تقید به عبادات م…

رویکرد اخلاق عقلى

مقدمه مکتب اخلاق عقلى- فلسفى در سده هاى نخست در دنیاى اسلام پدید آمد و بیش از هزار سال ادامه یافت. اخلاق عقلى با خردورزى هاى متکلمان در مبانى و مبادى عقلى اخلاق بنا نهاده شد و بعدها در نهضت ترجمه رشد یافت و با تلاش عالمان و اندیشمندان اسلامى به اوج خود رسید. آموزه هاى اخلاقى در اخلاق عقلى براساس شناخت ع…

محمدبن زکریاى رازی و آثار مهم رویکرد اخلاق عقلی او

محمدبن زکریاى رازى که به جالینوس عرب و فیلسوف عرب مشهور است در سال ۲۵۱ ق در رى به دنیا آمد. از دوران جوانى او اطلاعى در دسترس نیست؛ اما به گفته برخى او در عنفوان جوانى به زرگرى اشتغال داشت و رفته رفته به کیمیا علاقه مند شد. او بر اثر انجام آزمایشات، چشم هایش آسیب دید و بدین سبب در وادى طب گام نهاد. مو…

رویکرد اخلاق عقلی ابو نصر فارابى و آثار او

استاد فلاسفه، ابونصر محمدبن طرخان [۱] فارابى (۳۳۹- ۲۶۰ ق) بى تردید بزرگ ترین حکیم مسلمان شیعه [۲] در سده چهارم هجرى است. وى ادبیات عرب، منطق، فلسفه، کلام،حکمت، هیئت، ریاضى، موسیقى، سیاست و علم الاجتماع را به خوبى مى دانست و بر چندین زبان تسلط داشت. مهم ترین اساتید فارابى، یوحنّابن حیلان و متّى بن یونس و ا…

ابوعلى احمدبن محمد مسکویه و رویکرد اخلاق عقلی

ابوعلى احمدبن محمدبن یعقوب رازى، ملقب به مسکویه [۱] در سال ۳۲۰ ق در رى به دنیا آمد. لقب او به سه صورت ضبط شده است: مُشکوَیه، مِشکوَیه و مِسکوَیه. از دوران کودکى و جوانى او اطلاع چندانى در دست نیست؛ اما مطابق با آنچه خود در تهذیب الاخلاق گفته، در جوانى به خوش گذرانى، روایت اشعار جاهلى و ... مشغول بوده …

رویکرد اخلاق عقلی حسین بن عبدالله ابن سینا

ابوعلى حسین بن عبدالله بن سینا در سال ۳۷۰ ق در بخارا به دنیا آمد. او نخست به آموختن قرآن پرداخت و در ده سالگى همه قرآن و مباحث ادبى را فراگرفت.[۱] در سال ۳۹۲ ق از بخارا به گرگانج در شمال غربى خوارزم رفت و در آن جا به حضور على بن مأمون محمد خوارزمشاه رسید و از سوى دربار حقوق ماهیانه براى او مقرر شد. …

چند شخصیت و آثار مهم رویکرد اخلاق عقلى

باباافضل کاشانى، محمدبن حسین افضل الدین محمدبن حسین مَرَقى کاشانى مشهور به بابا افضل حکیم و عارف ایرانى در قرن ششم و هفتم بود که برخى او را شیعه مى دانند. از تاریخ تولد و وفات او اطلاعى در دست نیست؛ اما مطابق تحقیق سعید نفیسى و شواهدى که ارائه کرده، تاریخ وفات او را باید ۶۶۷ ق دانست.[۱] اگرچه…

پرسش و پاسخ از هنر شیعه

سؤال آیا تجلّی شیعه بیشتر در هنر مردمی دیده می شود یا در حوزه های حکومتی و اشرافی؟ دیگر اینکه زهد معصومان(ع) چگونه بر معماری های مشروع شیعه تجلّی پیدا می کند؟ جواب:  اینها مانعه الجمع نیستند. البته برای اینکه هنر شیعی در حوزه حکومتی هم تجلّی پیدا کند نیاز به این بوده است که حکومت هم به این هنر توجهی داشته…