نقش شیعه در شکل گیرى تفکر و علوم عقلى اسلامى از نگاه علامه طباطبایى
مقدمه
یکى از مباحث بسیار مهم و چالش برانگیز درباره پیشینه و زمینه هاى فلسفه اسلامى، فهم فلسفه اسلامى در نسبت آن با دین، و سهم دین در شکل کیرى این نحو از تفکر است. در این میان سهم فرق مذهبى و کلامى نیز بى تاثیر نمى باشد، زیرا پیروان هر یک از این مذاهب با توجه به فهمى که از اسلام دارند، دست به تفکر مى …
منابع شیعه در اصول و فروع دین
على ربانى گلپایگانى
۱٫ «قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْکافِرِینَ»؛[۱] بگو از خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله) اطاعت کنید، پس اگر روی برتابند، خداوند کافران را دوست ندارد.
۲٫ «ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوی، وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی، إِنْ هُو…
ویژگیهاى حدیث شیعه
ادوار تاریخی حدیثِ شیعه از چهار جهت با ادوار تاریخی حدیثی اهل سنت متفاوت است که عبارتند از:
۱. درنخستین دوره از ادوار حدیثی اهل سنت؛ یعنی دوره ممانعت از تدوین حدیث ، ممناعت حدیث از سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) و نیز محدّثان شیعه محکوم بوده و محققان شیعه آن را دستآویزی برای اهداف…
طبقه بندى مفسران شیعه
نخستین گروه مفسران شیعه، تعدادى از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و اله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) هستند که روایات تفسیرى را نقل کرده یا ضبط نموده اند. به اعتقاد شیعه، تعدادى از مفسران در بین صحابه مانند: ابن عباس، ابن مسعود، ابى بن کعب، جابر بن عبدالله انصارى و همچنین جمعى از تابعین مانند: سعید ابن جبیر، یحی…
تقدم شیعه در علم مکارم اخلاق
اوَّلین کسی که در این علم تصنیف نمود، امیرالمومنین علی بن أبیطالب (علیه السلام) است که کتابی در هنگام مراجعتش از جنگ صِفّین بنوشت، و آن را به سوی فرزندش حسن یا محمد بن حَنَفِیَّه ارسال فرمود. این مکتوب، مکتوب طویلی است که تمام أبواب این علم، و طرق سلوک آن، و مک…
آشنایی با منابع رجالی شیعه
منابع رجالی شیعه را از نظر ادوار تاریخی و نیز میزان تأثیر گذاری می توان به سه دسته به شرح ذیل تقسیم کرد:
دسته نخست: منابع اولیه رجالی شیعه که در سده های سوم تا پنجم فراهم آمده اند عبارتند از:
رجال کشی؛ ۲. فهرست نجاشی؛ ۳. رجال شیخ طوسی؛ ۴. فهرست شیخ طوسی؛ ۵. رجال برقی؛ ۶. رساله ابوغالب زراری؛ ۷.…
بازسازی مصادر رجالی شیعه
در این مقاله، از ضرورت بازسازی متون، سخن به میان آمده و در حوزه میراث شیعی به سه عرصه اشاره گردید: مکتوبات حدیثی ائمه (علیهمالسلام)، اصول اربعمئه و مصادر اولیه رجال.
در آغاز به اجمال گفته میشود که عمده آثار برجای مانده رجال شیعه، از قرن پنجم به بعد نگاشته شدهاند و از قرن اول تا پنجم، جز نوشتههایی ان…
تاریخچه اصول فقه شیعه
استنباط و کشف حکم شرعی و فقهی از منابع، که گاه در برخی موارد با یکدیگر متضاد و متعارض نیز هستند دارای نظام و سیستم خاصی است که در واقع منطق فقه است و در اصطلاح علم اصول فقه خوانده می شود.
این علم مجموعه اصول و ضوابطی کلی است برای به دست آوردن حکم مسائل فقهی از منابع آن. بسیاری از این اصول و ضوابط از علوم…
زمینه های بهره گیری از عقل در فقه شیعه
چکیده:
عقل آدمی ظرفیت چشم گیری در دستیابی بسیاری از ملاکات احکام فقهی دارد خواه این دستیابی از طریق سیر و بررسی در متون دینی باشد یا بیرون از آن، چرا که احکام فقهی در یک دسته بندی به دو قسم تاسیسی و غیر تاسیسی بخش بندی می شود و احکام غیر تاسیسی نیز به دو قسم عقلی و عقلایی تقسیم می گردد و قلمرو این دست…
بازشناسی جایگاه عقل در فقه شیعه
چکیده:
دلیل عقل از دیرباز در نظریه پردازی علوم اسلامی و نیز در فقه شیعه، جایگاه ویژه ای داشته است. دانشمندان اسلامی از عقل، بهره ها برده اند و فقهای شیعی در فهم متون و استخراج احکام آن را یکی از دلایل چهارگانه فقه برشمرده و از این راه، کاستیهایی را برطرف نموده اند.
این نوشتار، با نگاهی تاریخی - تحلیلی به مقوله …
ابتکارات صدر المتالهین و برخى فیلسوفان متاخر در حل معماى شناخت
مسئله چگونگى امکان پذیر بودن معرفت همواره از مهم ترین مسائل فلسفى درباره معرفت بوده است که از دیرباز فیلسوفان بدان توجه کرده و راه حل هاى متفاوتى براى آن ارائه داده اند . فیلسوفان مسلمان نیز در بحث وجود ذهنى تلاش کرده اند تا ضمن تعریف علم به تمثل حقیقت شى ء یا حضور ماهیت شى ء در نزد مدرک، چگونگى مط…
بررسی تطبیقی فلسفه سیاسی تشیع و فلسفه سیاسی مدرن
قرن بیستم در چگونگی وضعیت فلسفه سیاسی و به طور کلی فلسفه، وضعیت ویژه ای دارد. به نظر می رسد تمدن غرب در قرن بیستم به اوج خود دست یافته است. اما فلسفه که بستر علم را گشوده بود و تمدن غربی را به اوج خود رسانده بود، اینک خادم علم شده است. هر چند ادعایی (خادم علم بودن فلسفه) ساده نیست، اما همین قدر روشن …
تاریخ علم کلام شیعه؛ از بدو تاکنون
یکی از علوم اسلامی، علم کلام است. علم کلام، علمی است که درباره عقاید اسلامی، یعنی آنچه از نظر اسلام باید به آن معتقد بود و ایمان داشت بحث می کند، به این نحو که آنها را توضیح می دهد و درباره آنها استدلال می کند و از آنها دفاع می نماید. گفتنی است که علمای اسلامی، مجموع تعلیمات اسلامی را به سه بخش عقای…
تقدم شیعه در علم رجال و درایه
تقدم شیعه در علم درایه
و اوّلین مُدَوِّن در علم درایه حدیث و تنویع آن به أنواعی، که در این علم نیز تقدّم با شیعه بوده است، أبوعبدالله حاکِم نیشابوری مشهور میباشد، که در سنه چهار صد و پنج وفات کرد، و کتابی در پنج مجلَّد تصنیف کرد و نامش را «معرفهُ علوم الحدیث» نهاد. او…
کلام سیاسی شیعه
مقدّمه
یکی از حوزه های اندیشه سیاسی اسلام، «کلام سیاسی» است. این حوزه همانند فقه سیاسی، از جمله عرصه های تفکر سیاسی مسلمانان می باشد که در درون خود تمدن اسلامی، شکل گرفته و رشد نموده است. علم کلام علمی است با ویژگی های کاملاً اسلامی و متعلّق به همه مسلمانان. از این رو، «کلام سیاسی» نیز یکی از عرصه تفکر سیا…
موضع تشیع در انتقال فلسفه یونانى (در نهضت ترجمه)
آیا انتقال و علوم و فرهنگ یونان به جهان اسلام، راه طبیعى مانند «مجاورت فرهنگى» داشته یا در این نقل و انتقال، قصد و غرضى در کار بوده است؟ قطعا فلسفه یکى از انواع و صورتهاى تفکر است نه این که تفکر منحصر به فلسفه باشد
البته در تاریخ اندیشه، این روش تفکر در یونان به وضع چشمگیرى وجود داشته و غالب بوده است و یون…