تاریخ تدوین حدیث و مشاهیر محدثان شیعه
از اهم مباحث علوم حدیث شناخت راویان و محدثان، و اطمینان یافتن از نام و نشان و طبقه و میزان وثاقت و درایت و تقوی و صلاحیت آنها است، تا روایت صحیح از ضعیف شناخته شود، و راه جعل و تحریف و تدلیس و تصحیف مسدود گردد، و از کسانی اخذ حدیث شود که شایستگی تحمل و نقل کلمات مقدس خاندان وحی را داشته باشند، و به اما…
سیری در کتب اربعه شیعه و روند تدوین آنها
کتب اربعه شیعه گوهرهای گرانبهایی هستند که از ابتدای تألیف تاکنون مورد توجه علمای شیعه و اقشار مختلف قرار گرفته است و در حقیقت بخش اعظمی از متون دینی و مکتبی تشیع در این چهار کتاب ارزشمند نهفته است.
ضرورت شناخت بیش از پیش جامعه نسبت به این چهار مجموعه روایی مهمترین هدف تدوین این مقاله بوده است، ضمن این…
آثار امام سجاد علیه السلام
آثاری که از امام سجاد (علیه السلام) باقى مانده است نشان از جایگاه والای علمى آن حضرت دارد. این آثار عبارتند از:
۱. روایات: از امام سجاد (علیه السلام) حدود سیصد حدیث در کتب اربعه شیعه آمده است.
۲. رساله حقوق: متن این رساله از قول ابوحمزه ثمالى در منابع شیعه همچون تحف العقول عن آل الرسول اثر حسن بن عل…
مصحف فاطمه (س)
سید تقى واردى
پیش گفتار
دانش و آگاهى اهل بیت عصمت و طهارت (سلام الله علیهم اجمعین) بر گرفته از علم الهى و فراتر و گسترده تر از معارف بشرى است و بدین جهت سرشار از حکمت و معرفت است و درک و تحلیل آن براى سایر انسان ها، مشکل و یا غیر ممکن است. بدین لحاظ در روایت نورانى آنان آمده است: ان خبرنا صعب مستص…
مصحف امام على علیه السلام
از مصحف امام على (علیه السلام) بسیار گفته اند و شنیده ایم. آیا این مصحف آن گونه که مى پندارند. با قرآن موجود اختلاف دارد؟ اگر چنین است، اختلاف آن چقدر است؟
مصحف امام على(علیه السلام) چه اندازه است؟ و منابع مذهبى تاریخى که اشاره به وجود آن دارد، کدام است؟ آیا این همان مصحفى است که نزد پیامبر(صلی الله علیه و آل…
قاضی نورالله شوشتری
فقیه ، متکلم ، مفسر ، محدث ، مورخ ، ادیب ، شاعرایرانی
نورالله شریف الدین بن نورالدین محمد شاه بن مندۀ مرعشی حسینی ، اهل شوشتر . پدراو ، سید شریف الدین ، ازشاگردان فقیه معروف ، شیخ ابراهیم بن سلیمان قطیفی ، بود و از او اجازۀ روایت گرفته بود . شریف الدین آثار بسیاری هم داشته است و بنابر این دور ازانتظار نیست ک…
ملا صالح مازندانی (- ۱۰۸۶)
عالم قرن ۱۱ق .
حسام الدین ابوالفضائل محمد صالح بن احمد بن شمس الدین . خاستگاه او مازندران بود و برای طلب علم درجوانی به اصفهان رفت و درهمان جا ، که حوزۀ اصلی علم شیعیان در آن زمان بود ، استقرار یافت و این امکان را پیدا کرد تا در درس ملا محمد تقی مجلسی حاضرشود و از او دانش بیاموزد . هوش فراوان و توا…
جمیل بن دراج
جَمیل بن دَرّاج، (درگذشته حدود ۱۲۸ق) راوی، محدّث و فقیه شیعه در قرن دوم. او از اصحاب اجماع است که حدود ۳۰۰ حدیث از امام صادق و امام کاظم روایت کرده است. او همچنین از بیش از ۵۰ راوی از جمله زراره بن اعین و محمد بن مسلم حدیث نقل کرده است. بیش از ۴۰ تن از جمله برخی از اصحاب اجماع مانند بزنطی از او روایت ک…
ابواسحاق ابراهیم بن هاشم کوفی قمی
ولادت
ابواسحاق ابراهیم بن هاشم کوفی قمی، از زمره پاکان و عالمان روشن ضمیر و روایان سختکوش است که همت خویش را در راه ترویج دین حق مصروف داشت. او از محدثان و فقیهان بصیر و دانشمندان زمانشناسی است که علم و ایمان و عقل و دین را با هم پیوندی ناگسستنی زد. در کتب رجالی و تاریخی، تاریخ ولادت او مشخص نشده،…
برقی قمی ، احمد بن محمد (قرن های ۲ و ۳ ق)
تاریخ نگار ، جغرافیادان ، محدث ۱ایرانی .
ابوجعفراحمد بن محمد برقی ها خاندانی امامی وساکن قم بودند که انتساب آن ها به روستای برق رود (منطقه ای درحوالی قم ؛ یاقوت ، بلدان ، ج ۱، ص ۵۷۵) سبب شهرت آن ها به برقی شده است . مهم ترین فرد این خاندان ابوجعفراحمد است ونیای بزرگ او ، محمد بن علی ، ازیاران زید بن …
ابن حمزه (- ۳۵۸ ق)
محدث قرن ۴ ق .
شریف حسن بن حمزه بن علی طبری مرعشی ، اهل طبرستان . دروس اولیه را دردیار خود آموخت وخیلی زود برای درک استادان ومشایخ سرزمین های دیگرراهی سفر شد . با توجه به مشایخی که درطول دورۀ آموزش ازآن ها دانش آموخته وبا درنظرداشتن دیارمشایخ ، احتمالاً وی ازطبرستان به سمت محافل اصلی شیعیان درمناطقی…
سعد بن عبدالله اشعری (- ۲۹۹ / ۳۰۱ق)
محدث و از اصحاب امام حسن عسکری (ع) .
ابوالقاسم سعد بن عبدالله اشعری ، اهل قم . ازشیوخ ابن قولویه وازرجال حدیث
شیخ طوسی وازمؤثرترین محدثان امامی درعصرغیبت صغری بود و روایات اودرآثارشیعی مشاهده می شود . دربرخی منابع ، به روایتی ازاو ارحضرت مهدی (عج) نیزاشاره شده است (حرعاملی ، ج ۱۹ ، ص ۱۴۷) . وی نزد عالمانی…
محمد بن حسن بن فروخ صفار(- ۲۹۰)
ازیاران وشاگردان امام عسکری (ع) .
محمد بن حسن بن فروخ ، ملقب به صفار(رویگر) . به احتمال بسیار ، صفارنسبت شغلی خود او یا حرفۀ خانوادگی اوبوده است . درمنابع متقدم انبوهی ازپرسش های او از امام حسن عسکری (ع) ، که در قالب نامه بوده، آورده شده و نشان دهندۀ آن است که مدتی طولانی در خدمت آن حضرت بوده است (شیخ طوسی …
ابوالعباس عبدالله بن جعفرحمیری
محدث و ازصحابۀ امامان هادی ع وحسن عسکری (ع) .
ابوالعباس عبدالله بن جعفرحمیری، اهل قم . خاستگاهی یمنی داشت ، اما خاندانش در زمانی قدیم به مناطق داخلی ایران مهاجرت کرده و در قم ساکن شده بودند. با این که ازتاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست، با توجه به درگذشت یکی ازاستادانش، محمد بن حسین ابی الخطاب ، در۲…
علی بن ابراهیم قمی (۲۳۰ – ۳۰۷؟ق)
محدث ، فقیه ، مفسر۱درقرن های ۳ و ۴ ق ، از یاران امام هادی (ع) .
ابوالحسن علی فرزند ابراهیم بن هاشم، عالم شهیر، و اهل قم. او از مشاهیرعلمای شیعی با گرایش قرآن و تفسیر است که دو تن از امامان را درک کرده و تا حدود ۳۰۷ ق زنده بوده است. اگرچه تاریخ تولد و وفات او مشخص نیست، براساس برخی نقلیات تاریخی می توا…
محمد بن مسعود عیاشی ، (- ۳۲۰ ق)
تاریخ نگار ، مفسر ، فقیه ، محدث درقرن ۴ ق .
ابو نضر محمد بن مسعود بن محمد، اهل سمرقند، از مروجان احادیث اهل بیت (ع) در سمرقند. منطقۀ سمرقند در آن زمان پیش تر سرزمینی با ساکنان اهل سنت شناخته می شد وغالباً پیرو مذهب حنفی بودند، و این مطلبی است که مقدسی در احسن التقاسیم هم بدان اشاره کرده است (ص ۱۲۷) . درچنین…