نوشته‌ها

نقش شیعه در مباحث نظرى و روش شناختى تاریخ و تاریخ نگارى در عهد شکوفایى تمدن اسلامى

چکیده تاریخ و تاریخ نگارى میان مسلمانان پیشینه درازى دارد؛ یعنى از زمانى که اسلام ظهور کرد و در زندگى مردم سریان یافت، مسلمانان به دلایلى بیشتر دینى، به این رویکرد توجه کردند. مسلمانان در زمانى نه چندان طولانى، گونه هاى مختلفى از تاریخ را چون: مغازى، سیره، اخبار، انساب و ... به وجود آوردند، هر چند مطالعا…

شیوه دستیابی به تاریخ اهل بیت (علیهم السلام) :

درباره معصومان گفتارها و نوشتارهای فراوانی وجود دارد و با این همه، هنوز بخش گسترده ای از زندگانی آنان ناشناخته مانده است و در منابع موجود هم موارد قابل تردید فراوانی یافت می شود که نمی توان به عنوان حقایق بدان ها نگریست. این امر ریشه در پندار محقق و روش او در نیل به حقیقت و منابعی دارد که او به آنها…

متمهدیان و مدعیان مهدویت

(نگاهی تاریخی به دعاوی و نسبت های دروغین مهدویت) مقدمه اندیشه مهدویت، از زمان پیامبر(ص) و امامان(ع) تاکنون، همواره در جامعه اسلامی راسخ و پویا بوده است. این واقعیت به گونه ای در جامعه اسلامی مشهور شده است که کسی نمی تواند به سادگی منکر آن شود. متأسفانه این امر در طول تاریخ، دچار آسیب هایی،…

شکافته شدن دیوار کعبه هنگام ولادت علی ابن ابیطالب

شبهه: چگونه ممکن است هنگام ولادت علی ابن ابیطالب دیوار کعبه شکافته شده باشد، در حالیکه در منابع تاریخی نیز چنین چیزی وجود ندارد. پاسخ : به نقل مورخان و محدثان مشهور ولادت امام علی (علیه السلام) در سیزدهم رجب سی سال بعد از عام الفیل در درون خانه کعبه روی داده است و جریان از این قرار است که: «یزید بن قعنب …

تاریخ واقعه کربلا

پرسش: قیام عاشورا در چه ماهی از سال واقع گردید؟ اگر در مهر ماه باشد گرمای سوزان و... چه معنایی دارد؟ پاسخ: بر اساس محاسبات، قیام عاشورا، در مهرماه واقع شده، بر اساس محاسبات بعضی ۱۰ مهرماه و بر اساس محاسبات برخی ۲۰ مهر ماه محاسبه گردیده، برخی از محاسبات نیز ماه شهریور (اواخر شهریور) را نشان می دهد. در هر …

الفخری فی آداب السلطانیة

الفخری فی آداب السلطانیة و الدول الإسلامیة مشهور به اَلآدابُ السُّلطانِیه، کتابی تاریخی به زبان عربی، نوشته صفی‌الدین محمد بن طباطبا معروف به ابن طِقطَقی (۶۶۰ ۷۰۹ق/۱۲۶۲۱۳۰۹م)، نویسنده، ادیب و مورخ شیعی امامی و از خاندان امام حسن مجتبی(ع) است. این کتاب قدیمی‌ترین اثر سیاسی تاریخی پس از فروپاشی خلافت عباسیان است که فصل دوم…

تقدم‌ شيعه‌ در علم‌ اخبار و تواريخ‌

تقدّم‌ شيعه‌ در علم‌ اخبار و تواريخ‌ و آثار؛ و مزيّت‌ ايشان‌ بر ديگران‌ ابن‌ نديم‌ گويد: من‌ به‌ خطِّ احمد بن‌ حارِث‌ خُزاعى خواندم‌ كه‌ علماء گويند: أبومِخْنَف‌ در تاريخ‌ و أخبار و امور وارد بر عراق‌ و فتوح‌ آن‌ اطّلاعاتش‌ بيشتر از غي اوست‌. و مَداينى در امور خراسان‌ و هند و فارس‌. و واقِدى در امور حجاز و …

تقدّم‌ شيعه‌ در تصنيف‌ علوم‌ جغرافيا در صدر اسلام‌

هشام‌ بن‌ محمد كَلْبِي‌ از اصحاب‌ حضرت‌ امام‌ محمد باقر عليه‌السّلام در فنّ جغرافيا كتاب‌ «الاقاليم‌»، و كتاب‌ «كبير بُلدان‌»، و كتاب‌ «صغير بُلْدان‌»، و كتاب‌ «تَسْمِيَةُ الارَضِين‌»، و كتاب‌ «أنْهار»، و كتاب‌ «حِيرَة‌»، و كتاب‌ «مَنَازِل‌ يَمَن‌»، و كتاب‌ «الْعَجَائب‌ الاربعة‌»، و كتاب‌ «أسْواق‌ الْعَرَب…

سيره نبوى (ص) در كتاب بحارالانوار

حسن حسين زاده شانه چى 1 سيره نبوى(ص) به لحاظ اهميت نظرى و عملى از ديرباز مورد توجه نويسندگان مسلمان بوده است. بى شك تحقيق صحيح و موفق در اين باب مى طلبد كه كليه منابع و روايات موجود مورد نظر و نقد و بررسى قرار گيرند. منابع شيعى در اين زمينه به سبب عوامل مختلف سياسى و مذهبى و اجتماعى يا از بين رفته يا شرايط ب…

قصص الأنبياء (قطب راوندي)

قصص الأنبياء(ع)، نوشته قطب‌الدين ابوالحسين سعيد بن هبةالله راوندى (متوفاى 573ق) است كه در موضوع شرح زندگى پيامبران الهى از حضرت آدم(ع) تا پيامبر اكرم حضرت محمد(ص) و به زبان عربى، در دو جلد تنظيم شده و آن را «عبدالحليم عوض الحلي» تحقيق و تصحيح كرده است. نام كامل كتاب عبارت است از «قصص الأنبياء(ع) الحاو…

مسار الشیعة (کتاب)

مَسارُ ألشيعَة فی مُختَصَرِ تَواريخ ألشّريعَة، تألیف محمد بن محمد بن نعمان بغدادى معروف به شیخ مفید متوفای ۴۱۳ق است. این کتاب نوعی تقویم تاریخی - دینی درباره تاريخ تولد و شهادت ائمه اطهار (ع) و ديگر وقایع مهم تاريخ اسلام و نیز ايام و مناسبت‏‌های تاريخ اسلام آمده است. این کتاب در موضوع خود از معتبرترین و …

الفتوح

مؤلف:ابو محمد احمد بن اعثم کوفی (م ۳۱۴ ق). معرفی کتاب متن عربی کتاب از پس از رحلت پیامبر - صلی الله علیه وآله - شروع شده و تا پایان خلافت مستعین ادامه یافته است. ابن اعثم در بیشتر موارد از مآخذ خود یاد نکرده، اما بسیاری از اخبار او را در سایر منابع می توان یافت؛ هر چند از برخی منابع خود یاد کرده؛…

مقتل الحسین (ابومخنف)

مؤلّف:لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن مسلم ازدی عامری (م ۱۵۷ ه‍..ق). ارزش تاریخی مقتل ابومخنف از این جهت است که خود او حوادث را از نزدیک دیده و یا از زبان مشاهده کننده به طور مستقیم نقل می کند به کتاب مقتل ابومخنف در آثار ابن ندیم، نجاشی اشاره شده و طبری در تاریخ و شیخ مفید در ارشاد خود مطالب و من…

وقعه صفین

وَقْعَةُ صِفّین از کهن‌ترین و مهم‌ترین منابع تاریخ اسلام در موضوع زندگی امیرمؤمنان علی(ع) اثر نصر بن مزاحم متوفای ۲۱۲ق، مورخ شیعی است. مؤلف در این اثر در هشت جزء ابتدا تا انتهای کارزار صفین را بازگو می‌کند. وقعة صفین از معدود تک نگاری‌های برجای مانده در موضوع نبرد صفین است. ویژگی این اثر دقت مؤلف در بی…

ابن اسحاق

 اِبْن‌ِ اِسْحاق‌، ابوعبدالله‌، یا ابوبکر محمد بن‌ اسحاق‌ بن‌ یسار بن‌ خیارِ مطلبی‌ مدنی‌ (۸۰ -۱۵۱ق‌/۶۹۹ - ۷۶۸م‌)، محدث‌ و نخستین‌ سیره‌نویسی‌ که‌ زندگانی‌ پیامبر اکرم‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله را به‌ رشته نگارش‌ درآورده‌ است‌. [۱] به‌ گفته ذهبی ‌ ابن‌ اسحاق‌ در ۸۰ ق‌ در مدینه ‌ زاده‌ شد، [۲] اما برخی‌ از محققان‌ م…

نگاهی گذرا به تاریخ نگاری در فرهنگ تشیع

رسول جعفریان شیعیان همزمان با سایر مسلمانان کار خود را در عرصه تدوین دانشهاى اسلامى آغاز کردند. یکى از این دانشها, تاریخ بود. در کنار جنبش تاریخنگارى عراق, شیعه نیز فعالیت خود را آغاز کرده و در آن جنبش مساهمت و همکارى کرد. صرف نظر از شیعیان عراقى1 همانند ابومخنف, هشام کلبى و یا کسانى چون ابن اسحاق که متأثر …